Dawna osada drwali, nazwana cześć nordyckiego boga myślistwa

Oldřichov v hájích / Buschullersdorf na starej pocztówce. Widok na Špičák (724 m n.p.m.)

Ołdrzychów w Gajach to malowniczo położona miejscowość górska pod Oldřichovským sedlem (483 m n.p.m., niem. Hemmrich) Ta przełęcz rozcina Jizerské hory nad Frýdlantem na dwie grupy. Niektórzy geografowie systematyzują je oddzielnymi nazwami: Hejnický na wschodzie i Oldřichovský hřeben na zachodzie. Przez Oldřichovské sedlo prowadzi szosa z Frýdlantu do Liberca, a pod nią — w tunelu — linia kolejowa łącząca oba miasta oraz droga zwana Stará poutní cesta (Stara droga pielgrzymkowa), którą z całego regionu zmierzali pokutnicy do Hejnic.

Główna droga przez Oldřichov na hajich (fot. A. Lipin)

Pierwsza wzmianka o osadzie Ulrichsdorf datowana jest na z 1381 r. Siedlisko wówczas należało do Ulricha von Bieberstein (Oldřicha z Biberštejna) — właścicieli znacznych dóbr ziemskich wokół zamku Friedland (Frýdlant ). W 1654 r. odnotowano już nazwę Wes Ulesdorf. Późniejsza nazwa Buschullersdorf — znacząca tyle, co wieś w gęstwinie Ullera — wywodziła się od imienia Uller — starożytnego nordyckiego boga myślistwa, zimy, pojedynków, pasterstwa i pól. W latach Pierwszej Republiki (Czeskiej) funkcjonowała także nazywa Oldřichov v Lesích (Ołdrzychów w Lasach).

Kapliczka przy drodze w Ołdrzychowie na Gajach (fot. A. Lipin)

Górna część miejscowości — Filipka, nazwana na cześć Philipa Josepha Graf von Gallasa, nazywała się niegdyś Hemmrich — od położonej opodal pustelni), która nadała niemiecką nazwę przełęczy Oldřichovske sedlo, a także całemu Ołdrzychowskiemu Grzbietowi. Po obu stronach siodła początek biorą Holubí potok, spływający na północ, oraz jedna z większych rzek izerskich — Jeřice zasilająca Nysę Łużycką.

Buschullersdorf na starej pocztówce

Na Jeřicy planowano budowę zapory wodnej typu Intzego, chroniącą Ołdrzychów i dolinę Jerzycy przed katastrofalnymi powodziami, podobnymi do tej z 1897 r. Budowa miała się rozpocząć w 1906 r., po zakończeniu prac nad zaporą Mšeno w Jabloncu nad Nisou. Jednak kłopoty ekonomiczne libereckiego Zarządu Wodnego pokrzyżowały te plany, a późniejsze wydarzenia, wybuch I wojny św. i katastrofa zapory na Desnie — przekreśliły je całkowicie.

Plischkeho studánka opodal Oldřichovskiego sedla, toczy smaczną pitną wodę (fot. A. Lipin)

W Ołdrzychowie warto zobaczyć kilka zabudowań architektury ludowej — domów przysłupowo-szachulcowych. Dom nr 5 mieści Centrum Wychowania Ekologicznego Okręgu Libereckiego STREVLIK. Zachowały się w nim cenne ludowe zdobienia na drewnie (polichromie).
Oldřichov v hájích jest punktem wyjścia okrężnej Trasy dydaktycznej Oldřichovské háje a skály (Ołdrzychowskie gaje i skały).

Gospoda U KOZY na Przełęczy Ołdrzychowskiej (fot. A. Lipin)

Pozostałości zagrody

Jedna z 53 brama do zagrody Clam-Gallasów w Górach Izerskich

W 1848 r. hrabia Eduard Clam-Gallas, pan na zamku Frýdlant, nakazał utworzenie tzw. obory w lasach okalających Oldřichov. Był to obszar obwodzie 42 km i powierzchni 5560 ha, później poszerzany, do ochrony jelenia europejskiego. Choć ogrodzeniu ogromnej połaci lasu nie przyświecała ochrona zagrożonego gatunku, a raczej zapewnienie sobie rozrywki polowania, Clam-Gallasowie przyczynili się do utrzymania populacji jeleni w tym rejonie. Obora chroniła rogaciznę przed kłusownikami i drapieżnikami.
Dziś w gęstwinie leśnej Oldřichovskiego hřebena można dostrzec ślady owego opłocenia, a leśnicy nawet odnowili fragment płotu, aby pokazać jak wyglądała ta unikalna zagroda.
Warto wspomnieć, że ostatniego izerskiego niedźwiedzia w Czechach zastrzelono w fojteckim lesie w kwietniu 1741 roku, ostatniego czeskiego wilka 6 czerwca 1766 r. na Novej Louce, a dzika w 1924 r. Po 1945 r. dziki jednak przywędrowały ze Śląska czyli polskiej już części Gór Izerskich i zadomowiły się po czeskiej stronie żyjąc do dziś.