Izerski Park Ciemnego Nieba obchodzi piąte urodziny

Izerskie niebo (źródło: IPCN)

O Izerskim Parku Ciemnego Nieba w naszym magazynie turystycznym piszemy często i dużo. Zapraszamy na imprezy, donosimy o faktach, relacjonujemy wydarzenia. Dlaczego? Bo to niezwykłe przedsięwzięcie, które niesie ze sobą wiele szans świeżego i zupełnie nowatorskiego spojrzenia na środowisko naturalne, góry i turystykę.
Nadszedł czas, kiedy Izerski Park Ciemnego Nieba wyrasta z wieku dziecięcego...

Historia każdego przedsięwzięcia jest zawsze splotem działań, postaw, przedsięwzięć. Za nimi zawsze stoją ludzie. Tak też można streścić historię Izerskiego Parku Ciemnego Nieba. Jak doszło do powstania w Górach Izerskich obszaru chroniącego ciemność - zjawisko ulotne i skutecznie zagłuszane przez współczesną cywilizację?
Musimy się cofnąć w czasie do połowy minionej dekady. Wówczas wrocławscy astronomowie skupieni wokół Instytutu Astronomicznego Uniwersytetu Wrocławskiego odkryli Góry Izerskie jako dobre miejsce do obserwacji astronomicznych. Zaczęli przyjeżdżać do Stacji Turystycznej Orle, gdzie organizowali doroczne Ogólnopolskie Spotkania Astronomiczne i Szkolne Warsztaty Astronomiczne.
Podczas pobytów zaobserwowali, że Góry Izerskie mają specyficzną właściwość. Choć leżą w samym środku Europy, otoczone licznymi osiedlami ludzkimi, które mocno świecą w niebo - wewnątrz masywu jest wyjątkowo ciemno.
A ciemność dla astronomów, obok dużej przejrzystości powietrza, jest jednym z podstawowych warunków do prowadzenia obserwacji. Nieobce astronomom zagadnienie zanieczyszczenia światłem, zaczęli zgłębiać w kontekście ochrony. Nawiązali kontakty z czeskimi astronomami skupionymi wokół Klubu Astronomów Liberecka i rozpoczęli szereg działań, aby izerską ciemność zagospodarować.

Astronomiczny Dzień w IPCN na Stogu Izerskim (źródło: IPCN)

Po co? Nie tylko dla własnej wygody, by mieć gdzie obserwować gwiazdy. Również dla turystów, mieszczuchów, dla edukacji młodzieży.
Aby rozpropagować Góry Izerskie jako przyjazne miejsce dla astronomii obmyślili szereg inicjatyw. Poczynając od spotkań i konferencji zapoznających nie-astronomów z zagadnieniem zanieczyszczenia światłem, poprzez mniejsze instalacje, jak Zegar Słoneczny na Orlu, zwany czasem humorystycznie Nowym Orlojem (w nawiązaniu do praskiego zegara na wieży ratuszowej), aż po duże atrakcje turystyczne jak Ścieżka Edukacyjna - Model Układu Planetarnego wzdłuż Drogi Izerskiej.
Małe i większe posunięcia doprowadziły w 2009 r. do kroku milowego. Symbolicznego w swym wymiarze, choć wcale nie wymagającego wielkich nakładów finansowych, zadętych projektów i hucznej oprawy. Otóż 4 listopada 2009 r. w Osadzie Jizerka, w gościnnych progach restauracji Pyramida, został powołany obszar ochrony ciemności izerskiej - Izerski Park Ciemnego Nieba.
Jego główne cele to informowanie społeczeństwa Rep. Czeskiej, Rzecz. Polski, Europy i świata, w tym społeczność naukową o dobrze zachowanym na obszarze dolin Jizerki i Izery, nocnym środowisku naturalnym. Izerski Park Ciemnego Nieba poprzez edukację i popularyzację astronomii - naukowej i amatorskiej, w nienachalny i nieograniczający funkcjonowania tradycyjnej turystyki sposób, ochrania nocne środowisko naturalne.
Za powołaniem IPCN stanęły poważne instytucje: Instytut Astronomiczny Uniwersytetu Wrocławskiego, Astronomický ústav AV ČR, v.v.i., Nadleśnictwo Świeradów, Nadleśnictwo Szklarska Poręba, Agentura ochrany přírody a krajiny ČR - Správa CHKO Jizerské hory, Lesy ČR, krajské ředitelství Liberec.

Teleskopy do obserwacji nieba zakupione w ramach projektu WYGASZ (źródło: IPCN)

Od 2009 r. w Izerskim Parku Ciemnego Nieba do finału udało się doprowadzić wiele pozytywnych przedsięwzięć. Przede wszystkim nieprzerwanie organizowane są Szkolne Warsztaty Astronomiczne - kolejne roczniki uczniów poznają tajniki Kosmosu, otrzymują interesującą wiedzę w możliwe najciekawszy sposób - w przepięknych plenerach, w turystycznej atmosferze. Kontynuowane są doroczne Ogólnopolskie Spotkania Astronomiczne. Jednak najbardziej wartościowe dla szerokiej społeczności są Astronomiczne Dni w IPCN - czyli spotkania z astronomami i ich przyrządami obserwacyjnymi, podczas których każdy turysta izerski może zajrzeć głęboko w niebo i zobaczyć niesamowite bogactwo Kosmosu. W tym roku odbyła się już 10. edycja Astronomicznego Dnia. Wiosenna w Czechach - jesienna w Polsce, impreza przyciąga z roku na rok większe grupy turystów.
Model Układu Planetarnego cieszy się wielkim powodzeniem, zwłaszcza wśród dzieci i młodzieży. Ale tak naprawdę każdemu, kto chce choć odrobinę zrozumieć nieskończoność Przestrzeni - przyda się spacer wzdłuż Izerskiej Drogi, przy której w skali 1:1 000 000 000 rozstawione są kamienie z symbolami planet i planetek krążących wokół Słońca.

Fotografia wykonana sprzętem w pracowni WYGASZa (źródło: IPCN)

Największym sukcesem istnienia IPCN jest projekt WYGASZ. Sfinansowany przez Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu ŚCIEŻKI KOPERNIKA, pozwolił na stworzenie pracowni dydaktycznej wyposażonej w teleskopy do obserwacji astronomicznych, komputery, sprzęt fotograficzny i inne instrumenty niezbędne do prowadzenia obserwacji astronomicznych. W pewnym sensie można powiedzieć, że to małe obserwatorium astronomiczno-przyrodnicze. W ramach projektu WYGASZ kilkudziesięciu nauczycieli zostało przeszkolonych w ramach prowadzenia obserwacji astronomicznych i pomiarów jasności nieba. Pedagodzy wyniesioną w sercu Gór Izerskich wiedzę zawieźli do swych szkół, w których będą mogli ją przekazywać młodzieży. Pracownia, zlokalizowana w dawnym budynku huty Karsthal, w osadzie Orle, to zaczyn naukowej przyszłości Gór Izerskich.

Historia najnowsza astronomicznego oblicza Gór Izerskich jest znacznie bogatsza niż zaprezentowałem w powyższym krótkim zarysie. Ale od przeszłych sukcesów ważniejsza jest przyszłość. O niej właśnie będziemy dyskutować podczas V rocznicy powołania Izerskiego Parku Ciemnego Nieba. Spotkamy się w miejscu, w którym Park się narodził - w Jizerce. Przed IPCN nowe wyzwania na kolejne 5 lat.