Słynie w okolicy z domów przysłupowych, które chroni ogromny stróż

Szosa przez Wioskę jest aleją ryglowego i przysłupowego budownictwa (fot. A. Lipin)

Víska (niem. Dörfel, pol. Wioska) po raz pierwszy wymieniona w 1396 r., należała do Zawidowskiego Państwa Stanowego na Górnych Łużycach. Władali nią od 1454 r. Biebersteinowie, choć wieś nie należała do ich dominium. Do Czech przyłączona dopiero po regulacji granicy w 1848 r., została połączona z Böhmisch Weigsdorf (cz. Višňovą), ale już od 1845 r. dzieci uczyły się w samodzielnej, miejscowej szkole. Odrębną miejscowością Víska stała się w 1880 r.

Víska składa się z dwóch części: północnej oraz części południowej - mniejszej, zwanej dawniej Neu Dörfel (pol. Nowa Wioska). Znajduje się tutaj wiele dobrze zachowanych domów ryglowych.

Na gruntach Dörfel i Minkwitz (pol. Minkowice) od 1853 r. w kilku kopalniach wydobywano węgiel brunatny. Szczyt wydobycia przypadł na 1869 r., kiedy pracowało przy nim 140 osób. Niemal cały urobek zużywała tkalnia mechaniczna fabrykanta Hermanna Pollacka, produkująca kartun (włókno bawełniane). Największy rozmach fabryka osiągnęła po I w.ś. W latach 1933-34 pracowało w niej 210 robotników. Kolejną tkalnię i farbiarnię uruchomił Carl Engemann. Wyrabiała wsypy pościelowe.

Niektóre z domów, choć nie zachowały pierwotnego przysłupowego charakteru, nadal mają wiele uroku (fot. A. Lipin)

Stara pocztówka z 1916 r. prezentująca gospodę, fabrykę i główną drogę przez Dörfel / Vískę (fot. A. Lipin)

Na Smědzie, podobnie jak w pobliskiej Poustce, dawniej pracowały dwa młyny wodne. Górny znajdował się na południowym, zaś Dolny - większy, na północnym skraju wsi, w okolicy dzisiejszego domu ludowego.
Ten drugi powstał prawdopodobnie w I połowie XVII w., bowiem wymieniony jest już spisie poddanych z roku 1651. Ostatnim młynarzem w nim pracującym był niejaki Grundmann. Mełł mąkę do roku 1922. Wówczas właściciel odstąpił prawo wodne miastu Frýdlant, które młyn zastąpiło małą elektrownią wodną. Młynarz mógł korzystać z darmowej elektryczności.

Doświadczona przez rzekę Wioska czerpie z niej także pożytki - mała elektrownia wodna na miejscu dawnego Młyna Górnego we Vísce (fot. A. Lipin)

Po II w.ś. obiekt nie podjął pracy, a część jego wyposażenia przewieziono do młyna w Předláncach. Do definitywnej likwidacji doszło w 1958 r., kiedy żołnierze otrzymali rozkaz zburzenia wszystkich opuszczonych i niezamieszkanych budynków w okolicy Višňovéj. Między nimi znalazł się także, w tym czasie już na wpół rozebrany, wiejski młyn.

Elektrownię wodną - istniejącą do dziś - na południowym krańcu wsi, usytuowaną w miejscu młyna górnego, zasila długą młynówką woda Smědy. Spiętrza ją jaz zbudowany ok. kilometra powyżej wsi, w miejscu zwanym Harta. Zaledwie kilkaset metrów od tego jazu, jest kolejny - także na użytek małej elektrowni. I tamta turbina wodna zasilana jest wodą Smědy, dostarczaną niedługą sztolnią.

Elektrownia wodna na ostrodze Harta opodal wsi Kunratice, pocztówka z 1925 r. (fot. A. Lipin)

Obie elektrownie wytwarzały prąd nie tylko na użytek Wioski. W okolicy, w pierwszej połowie XX w. w sumie działało kilkanaście niewielkich turbin prądotwórczych. Dziś zaledwie kilka i niestety tylko dorywczo.

Víska, wspólnie z pobliskimi Heřmanicami, może się pochwalić najokazalszym skupiskiem tradycyjnej architektury górnołużyckiej na obszarze całych Czech. Dochowało się do naszych czasów wiele piętrowych domów przysłupowo-szachulcowych i murowano-szachulcowych (ryglowych). Dla ich zachowania w przyszłości rozważa się utworzenie strefy chronionego dziedzictwa.

Smědá we Vísce nie zawsze jest taka spokojna (fot. A. Lipin)

Ostatni raz w 2010 r. wyrządziła ogromne szkody w gminie Višňová (fot. A. Lipin)

Dąb obrońca

Dub ochránce strzeże wieś przed zakusami porywczej rzeki (fot. A. Lipin)

W 2010 roku gminę Višňova nawiedziła katastrofalna powódź. Rzeka Smědá (pol. Witka) wystąpiła z brzegów i najmocniej uderzyła właśnie we Vískę. Pod wodą znalazło się 42 spośród 65 domów. Woda niosła ze sobą auta, konary i inny ciężki materiał. Przeciw nawale stanął potężny dąb rosnący tutaj od dawna. Mimo, iż poważnie ucierpiał - ustał. Wiele domów w jego sąsiedztwie zawdzięcza drzewu przetrwanie powodzi. A nie wszystkie miały tyle szczęścia. Dąb ocalił też życie małżeństwu z psem. Przeżyli na strychu jednego z domostw.
Nic dziwnego, że mieszkańcy Víski nazywają rosłe drzewo "Dębem obrońcą" i wierzą, że jego ochrony już nigdy nie będą potrzebować. Ten optymizm wzmacniają wały przeciwpowodziowe w pobliżu Obrońcy.

Víska na mapie