Epoka europejskiego renesansu przyniosła żywiołowe zainteresowanie otaczającą człowieka przyrodą. Wynalazek druku umożliwił szerokie spopularyzowanie wiedzy o ziołach i samych lekach

Ilustracja z Herbarium Apuleiusa Platonicusa (Źródło : Wikipedia)

Pierwszym drukowanym zielnikiem było włoskie Herbarium Apuleiusa Platonicusa, wydane w Rzymie, prawdopodobnie w 1481 r. W kolejnych latach znaczny wpływ na popularyzację ziołolecznictwa odegrały znane na Śląsku dzieła Paracelsusa (1493-1541), największego lekarza i przyrodnika doby renesansu. Uważał, że jeśli choroba wywodzi się z przyrody, to w przyrodzie, w najbliższym otoczeniu chorego, muszą istnieć środki, mogące go wyleczyć. Na miejsce skomplikowanych, a niekiedy wręcz szarlatańskich recept średniowiecza Paracelsus wprowadzał proste i skuteczne leki roślinne. Wiedza ta stopniowo przenikała do środowiska izerskich i karkonoskich zielarzy.

Z połowy XVI w. pochodzą pierwsze pisemne wzmianki o zbieraniu ziół w Sudetach. Zapiski te dotyczą zainteresowania ziołami ze strony tak zwanej "oficjalnej medycyny", reprezentowanej przez uczonych i lekarzy, którzy najczęściej przybywali w Góry Izerskie i Karkonosze z królewskiej Pragi.

Portret Pietro Andrea Mattiolli (Źródło: Wikipedia)

Pietro Andrea Mattiolli, znany jako Mathiolus (1500-1577), z pochodzenia sieneńczyk, osobisty medyk cesarza Maksymiliana II, poszukiwał w Karkonoszach leczniczych ziół. Szczególną uwagę zwracał na korzenie goździków górskich, których liczne stanowiska znalazł w okolicy źródeł Łaby. Wyniki swych badań Mathiolus opublikował w herbarzu - opisie karkonoskich ziół wydanym w 1565 r.

W 1578 r. wydana została mapa Karkonoszy, której autorem był mieszkający w czeskim Trutnovie kronikarz Simon Hüttel (1530-1601). Mapa w szczególny sposób łączyła kartograficzny opis gór ze scenami przedstawiającymi najbardziej charakterystyczne miejsca i zajęcia tutejszej ludności. Na mapie pojawiają się dwie postacie laborantów, którzy zbierają korzenie u źródeł Upy, na Białej Łące. Pochylony mężczyzna w kapeluszu, kubraku i spodniach do kolan wykopuje motyką korzenie ziół. Stojąca obok kobieta w białym czepcu, serdaku, czerwonej spódnicy i wzorzystym fartuchu wydobywa korzenie trójkątną łopatą. Mężczyzna i kobieta składają korzenie do stojącego obok dużego kosza. Poniżej Hüttel umieścił napis Die natter wurtze - "rdest wężownik".

Rdest wężownik, który występuje na wilgotnych torfowiskowych łąkach i polanach, uważany był za jedną z najskuteczniejszych roślin leczniczych. Szczególne właściwości ma kłącze, które wykopuje się wiosną lub jesienią ze starszych roślin. Kłącze wężownika używane było jako lek ściągający przy biegunkach, nieżytach jelit oraz jako medykament tamujący krew. Zewnętrznie wyciąg z wężownika stosowany był do płukania gardła oraz do okładów przy owrzodzeniach, oparzeniach i na trudno gojące się rany. Wydobywające rdest wężownik postacie na mapie Hüttela to najstarsze przedstawienie karkonoskich laborantów.

Czytasz jedną ze stron artykułu. Przeczytaj także pozostałe: