Może nie dla wszystkich to jest atrakcja. Przecież kiedyś to było naturalne, że płótnami zasłaniano ołtarze

Kościół Świętego Krzyża - muzeum, w którym znajduje się Duże Płótno Wielkopostne (fot. K. Tęcza)

Dawniej powszechny był pogląd, że okres postny nie oznacza jedynie umiaru w spożywaniu i używaniu, ale także wymaga wstrzemięźliwości w życiu religijnym. Płótna postne miały niejako wprowadzić okres postny do liturgii. Były powszechne. Kiedy wierni zrezygnowali z rygorystycznego obyczaju – zniknęły. Na całym świecie zachowało się jedynie 18 takich zasłon.

Splotem okoliczności dwie z nich – duża i mała – znajdują się w górnołużyckiej Żytawie. Pierwsza znajduje się w Museum Kirche zum Heiligen Krteuz. Zasłona uchodzi za tekstylną Biblię – płótno zawiera aż dziewięćdziesiąt (!) ilustracji Starego i Nowego Testamentu. Nic zatem dziwnego, że uznana została za dzieło niezwykłej wartości, które należy chronić w specjalny sposób. Tym bardziej, że jest wyjątkowa jeszcze pod innym względem. Początkowo bowiem zasłony postne były białe lub fioletowe. Dopiero później wprowadzono na nich kolory. Właśnie taka, rozwinięta forma znajduje się nadnyskim grodzie. Powstała w roku 1472 (!). Przeniesiona krótko przed pożarem z kościoła do ratusza cudem ocalała. Odnaleziona przypadkowo w 1840 r. potraktowana została jako zabytek. Wywieziona do Drezna powróciła do Żytawy po 34 latach.

Duże Płótno Wielkopostne(fot. K. Tęcza)

Ten krok znów uchronił płótno przed zagładą. Zimą 1945 r. Drezno zostało doszczętnie zrujnowane przez dywanowe bombardowania. Niestety i w Żytawie płótno nie było całkiem bezpieczne. Przerwane i używane przez żołnierzy radzieckich w saunie, doznało uszczerbku. Straciło kolory i fragmenty obrazów. Wróciło jednak do kościoła, a dzięki przeprowadzeniu renowacji w roku 1995 odzyskało dawną świetność. Wykonała ją za darmo fundacja Abegg z Riggisberg we Szwajcarii.
W 1999 r. Duże Żytawskie Płótno Postne zostało udostępnione publiczności. Jako, że Żytawa leży na szlaku pielgrzymkowym, by zobaczyć zabytek liturgiczny przybywają tysiące pielgrzymów i turystów. Jest co podziwiać. Płótno mierzy ponad 8 metrów długości i blisko 7 metrów szerokości.

Żytawskie płótno zasługuje na przydomek dużego (fot. K. Tęcza)

Wspomniałem, że jest i drugie płótno, zwane Małym Płótnem Wielkopostnym. Choć nie jest wcale takie maleńkie, mierzy: 4×3 metry. Znajduje się w miejskim muzeum. Na świecie pozostało 7 takich zabytków. Jest znacznie starsze od swego większego odpowiednika. Wykonano je w roku 1573 aby zasłaniało w okresie postu nowy ołtarz. Wraz z Dużym Płótnem Wielkopostnym służyło zborowi ewangelickiemu w katedrze pod wezwaniem św. Jana. Małe Płótno ostatni raz zostało użyte w roku 1684. Później pokazywano je sporadycznie.
Dopiero po wykonaniu renowacji, wraz z Dużym Płótnem Wielkopostnym, zostało udostępnione publiczności w dawnym klasztorze Franciszkanów. Małe Płótno zaliczane jest do typu Arma Christi, czyli Oręż Chrystusa Jezusa. Przedstawiona scena ukrzyżowania Jezusa obramowana jest poszczególnymi symbolami, m.in.: koroną cierniową, słupem do biczowania, włócznią itp.
Podczas oglądania jednego jak i drugiego płótna można wysłuchać ich historii wraz z dokładnym opisem m. in. w języku polskim.

Małe Płótno Wielkopostne w Żytawie (fot. K. Tęcza)

Gdy nasycimy już oczy pięknem Małego Płótna warto też zobaczyć inne pamiątki zgromadzone w muzeum. Jest tu sporo ciekawych eksponatów. Przede wszystkim makieta średniowiecznej Żytawy. Unaocznia jak dużym miastem był gród nad Nysą i pozwala zlokalizować inne zabytki. Na piętrze muzeum możemy obejrzeć piękne piece kaflowe z mieszczańskich kamienic. Także obrazy, zabawki czy przedmioty używane w każdym gospodarstwie domowym i oczywiście meble. A w piwnicy zgromadzono wiele przedmiotów związanych z rzemiosłem katowskim.

Świetna okazja by wpaść do Żytawy!

Makieta średniowiecznej Żytawy (fot. K. Tęcza)

Żytawę warto odwiedzić podczas nadchodzących Świąt Wielkiejnocy. Czy to na niedzielny, popołudniowy spacer, czy też w Lany Poniedziałek (w Saksonii wówczas jest normalny dzień pracujący). Po drodze, już po wielkanocnym śniadaniu, można się wybrać do Wostrowca (Ostritz) na Jutrowne jěchanje (rytualną procesję konną) spod kościoła katolickiego w starym mieście (o godz. 13) do klasztoru St. Marienthal (ok. 13⁴⁵).

Dni i godziny otwarcia oraz ceny wstępu do obu muzeów.

Duże Płótno Wielkopostne
Museum Kirche zum Heiligen Kreuz (Frauenstraße 23)
Od kwietnia do października: codziennie w godz. 10-17

Małe Płótno Wielkopostne
Kulturhistorisches Museum Franziskanerkloster (Klosterstraße 3)
Przez cały rok od wtorku do niedzieli, w godz. 10-17, w poniedziałek dzień grupowy (tylko po wcześniejszym umówieniu)

Ceny wstępu (w nawiasach połączony bilet do Museum Kirche zum Heiligen Kreuz oraz do Kulturhistorisches Museum Franziskanerkloster):

• Dorośli: 5 € (8 €)
• Grupy od 10 osób: 4 € za osobę (7 €)
• Ulgowe (uczniowie, stażyści, studenci, osoby z niesprawnościami): 3 € (5 €)
• Dzieci i młodzież do lat 16: bezpłatnie

Więcej szczegółów (w j. niemieckim):
Städtische Museen Zittau (Muzea miejskie w Żytawie)
Klosterstraße 3, Zittau
telefon: +49 3583 554790 | e-mail: museum@zittau.de

Verein Zittauer Fastentücher e.V.
Frauenstraße 23, Zittau
telefon: +49 3583 5008920 | e-mail: info@zittauer-fastentuecher.de