Jowisz będzie świecił w maju jasno, ale godny obserwacji jest też Warkocz Bereniki

Jowisz i Ziemia - porównanie wielkości (źródło: Wikimedia; fot. NASA; montaż: Brian0918)

Berenika była żoną Ptolemeusza III, króla Egiptu w III wieku p.n.e. Gdy jej mąż wyruszył na wojnę z Asyryjczykami, zaniepokojona Berenika chciała uzyskać przychylność bogów. Obiecała, że złoży w ofierze swoje włosy, gdy tylko małżonek wróci szczęśliwie z wojny. Ptolemeusz powrócił z wyprawy zdrów, a Berenika jak obiecała – złożyła warkocz w świątyni Afrodyty. Następnego dnia warkocz zniknął. Rozgniewało to małżonka, ale królewski astronom – Kanon z Samos przekonał Ptolemeusza, że Afrodyta była tak zadowolona z ofiary, iż umieściła warkocz na niebie.

Warkocz Bereniki

Warkocz Bereniki

Wiosenny gwiazdozbiór widoczny jest wysoko na niebie, ponad gwiazdozbiorem Panny. Choć znany był już starożytnym, to dopiero w połowie XVI wieku został oficjalnie umieszczony na mapie nieba, przez znanego kartografa holenderskiego Gerardusa Mercatora. Zawiera kilkadziesiąt słabych gwiazd, a najjaśniejsza z nich to Diadem.

Pod ciemnym niebem bez trudu zauważymy w Warkoczu dużą jasną plamę z wieloma jaśniejszymi punktami. To gromada otwarta Melotte 111. Jest jedną z najbliższych Ziemi i jednocześnie jedną z największych. Gdy użyjemy lornetki zobaczymy, że w rzeczywistości składa się z dużej liczby słabych gwiazd. Poniżej niej i nieco na zachód, znajduje się gromada galaktyk zwana Comą. Ta gromada jest odległa od nas o 60 mln lat świetlnych i jest częścią supergromady Virgo. W jej skład wchodzi kilka tysięcy (!) galaktyk, ale przez niewielkie amatorskie teleskopy zobaczymy ich tylko kilka. Najjaśniejsze galaktyki spiralne: M85, M88, M91, M98, M99 i M100, są na tyle jasne, że w dobrych warunkach zobaczymy je w lornetce, aczkolwiek do obserwacji lepiej użyć teleskopu o średnicy przynajmniej 15-20 cm. Posiadacze większych instrumentów, z dala od smogu świetlnego, mają szansę odnaleźć znacznie więcej słabszych galaktyk z katalogu NGC.

Zdjęcie galaktyki M100 zostało wykonane teleskopem VLT (źródło: ESO)

Warkocz Bereniki zawiera jeszcze dwie ciekawe galaktyki. Pierwsza z nich oznaczona numerem NGC4565 zwana jest Igłą. To galaktyka spiralna ustawiona do nas bokiem. Jej podłużny kształt i przecinający płaszczyznę dysku pas pyłowy, jest doskonale widoczny w teleskopach o średnicy 20 cm i większych. Jest jednym z popularniejszych obiektów wśród miłośników astronomii. Druga galaktyka spiralna – M64, ze względu na nietypowy wygląd jest nazywana Czarnym Okiem lub Czarnooką. Odpowiadają za to obłoki pyłu zasłaniające leżące za nimi gwiazdy.

Galaktyka Czarne Oko sfotografowana przez teleskop HST (źródło: NASA)

Gromada kulista M53 sfotografowana teleskopem HST

W pobliżu Diademu leży gromada kulista M53. Jest na tyle jasna, że można ją zobaczyć nawet pod miejskim niebem, ale na jej obserwacje lepiej wybrać się w ciemne Góry Izerskie. W lornetce wygląda jak rozmyta gwiazda, więc najlepiej do jej obserwacji użyć teleskopu. Niestety nawet większy amatorski teleskop nie pozwoli zobaczyć pojedynczych gwiazd w centrum gromady.

Król majowego nieba

Fazy Księżyca:

• pierwsza kwadra - 3 maja
• pełnia - 10 maja
• ostatnia kwadra - 19 maja
• nów - 25 maja

W maju na niebie będzie królował Jowisz, który choć jest już po opozycji to będzie nadal jasno świecił na wieczornym niebie. Odnajdziemy go bez trudu gdyż będzie, nie licząc Księżyca, najjaśniejszym obiektem na niebie po zachodzie Słońca. Na odległość 2° zbliży się do niego 7 maja Księżyc, który znajdzie się ponad Jowiszem. Koniunkcja będzie dość efektowna, a co ważniejsze – bez trudu widoczna już po zachodzie Słońca.
Kilka dni później bo już w nocy z 13 na 14 maja, Księżyc zbliży się do Saturna. Tym razem odległość między nimi będzie nieco większa, a do maksymalnego zbliżenia dojdzie, gdy oba obiekty będą u nas niewidoczne. Na szczęście kilka minut po północy zobaczymy tę parę wyłaniającą się nad horyzont i nadal będą blisko siebie.