... a w Górach Izerskich jest tylko jedna hala izerska: modrzewiowa, piękna, okazała. Hala spacerowa w świeradowskim domu zdrojowym

Izera. Zagubiona w urzędowych rejestrach, znaleziona w rozporządzeniu... (fot. A. Lipin)

Jest miejsce w Górach Izerskich, przyciągające wielu turystów swym pięknem, a łasuchów naleśnikami wychodzącymi z kuchennego okienka schroniska Chatka Górzystów. Położone w sercu Gór Izerskich, nad chrzestną rzeką, jest nazywane przez Polaków Halą Izerską.

Głupio i bezpodstawnie

Mianowanie Halą Izerską (pierwotnie Izerską Halą) łąki nad Izerą jest BŁĘDEM. Wojuję z nim od dawna. Niekiedy w zmaganiach narażając się na miano kłamcy. Dyskutując publicznie z domorosłymi znawcami Gór Izerskich starałem się udowodnić, iż Hala Izerska to niemądry wymysł bez uzasadnienia. Na szczęście nie jestem osamotniony w tej wojnie na słowa, bo nie tylko krajoznawcy i regionaliści, ale też i językoznawcy sprzeciwiają się szafowaniu halami poza Podhalem i Tatrami.

Definicja hali w ujęciu geograficznym dobitne wskazuje, iż do Gór Izerskich nie przystaje:
Hala // w znaczeniu gospodarczym - obszar letnich wypasów w górach.

Hala // w Karpatach Wsch. Połonina - piętro wysokogórskiej roślinności, składającej się z poduszkowych roślin zielnych, krzewinek szpalerowych i bylin (traw, sitów i in.), występujące powyżej granicy drzew i kosodrzewiny.

hala «łąka w górach położona powyżej granicy lasu, na której wypasa się owce».

To samo znaczenie podają: Słownik języka polskiego pod red. W. Doroszewskiego oraz tzw. Słownik Warszawski – dodając, że słowo pochodzi ze słowackiego, a oznacza gołą górę.

Z wyjaśnienia Andrzeja Bańkowskiego w Etymologicznym słowniku języka polskiego wynika, iż hala w polszczyźnie jest bardzo młoda:
hala (2) // 'pastwisko w Tatrach wysoko położone, powyżej lasów' 1832, w tej postaci w tym znaczeniu wprowadził S. Goszczyński, na podstawie gwarowego hola, ze słowackiego o znaczeniu topograficznym 'wierzchowisko doliny tatrzańskiej gołe' (powyżej granicy lasów) [...] ludową w Tatrach nazwą pastwiska wysokogórskiego było (na przełomie XVIII i XIX w.) polana (nie hola, holica). Słowo w wersji Goszczyńskiego spopularyzował W. Pol i inni literaci, z których wzmianki godzien zwłaszcza Bałucki [...].

Jak widać z powyższych cytatów hala jest nazwą wybitnie regionalną, związaną ściśle z Tatrami, a właściwie tworem sztucznym, jak styl zakopiański – także pleniący się w Sudetach niczym chwast, a wymyślony przez S. Witkiewicza. Hala nie jest synonimem łąki, bowiem wiąże się ściśle z przeznaczeniem gołego piętra roślinnego w Tatrach pod wypas owiec.

W przypadku Izerskiej Łąki praktycznie żaden z wyznaczników definiujących halę nie występuje. Nie jest położona ponad piętrem lasu i kosodrzewiny (tutaj mogłaby się obronić jedynie Hala Szrenicka), nie wypasano na niej owiec (poza bardzo krótkim epizodem powojennym, na szczęście zakończonym fiaskiem), nie była gołą przestrzenią, a wylesionym przez człowieka obszarem zajętym przez osadę. Terenów naturalnie bezleśnych – zalewanych sezonowo wodami Izery i jej dopływów oraz torfowisk – także nie można nazywać halą.
Jak prerii, czy pampy nie nazywamy stepem, a sawanny – llanos bądź campo. W europejskich górach, objętych przez rozmaite kultury, łąki górskie mają własne, regionalne miana. W Karpatach Wschodnich są połoniny (płoniny – miejsca płone, czyli bezużyteczne), a w Alpach (zawdzięczających jej nazwę) łąka wysokogórska zwana jest Alm, Alp Alpe, Alb, Alben, Albm, Almb. Nawet w Tatrach, wylesienia poniżej piętra hal wciąż, po staremu, nazywa się polanami (reglowymi). I nikt rozsądny nie postuluje aby piękne bieszczadzkie połoniny, albo alpejskie almy nazywać halami!

W Górach Izerskich nie było typowych pastwisk górskich, na których wypasano liczne stada owcze lub bydlęce. Góry dawniej w całości pokryte były lasem, w dodatku w przeważającej mierze mieszanym. Tylko najwyższe partie porastały bory świerkowe (reliktem jest jeszcze rez. Prales Jizera na Jizerze). Nie było nigdy karpackiej piętrowości. Większe wylesienia na ogół stworzył człowiek, wskutek wyrębu do celów górniczych i hutniczych oraz oczywiście pod osady. Nawet obszary torfowiskowe nie były całkowicie pozbawione lasu. Wciąż możemy zobaczyć śródleśne pierwotne bagniska w izerskich rezerwatach torfowiskowych.

Ostatnim, pośrednim argumentem przeciwko halom w Górach Izerskich jest fakt, że żadne mniejsze wylesienie, nawet siostra Izerskiej Łąki, często z nią utożsamiana, a przylegająca do niej od południa, nie nazywa się Halą, lecz Kobylą Łąką. Ponadto mamy: Polanę Jakuszycką, Polanę Izerską, Jarzębczą Polanę oraz Jelenią Łąkę.

Czytasz jedną ze stron artykułu. Przeczytaj także pozostałe: