Gwiazdozbiór Lutni, Księżycowe noce i rój perseidów na ciemnym niebie sierpniowym

Niewielki Gwiazdozbiór Lutni łatwo odnaleźć na niebie dzięki bardzo jasnej Wedze oraz czterem słabszym gwiazdom ułożonym w równoległobok. Charakterystyczny układ gwiazd można odnaleźć nawet w mieście, w ciemnym miejscu, gdzie nie przeszkadzają latarnie uliczne.

Mgławica Pierścień - najbardziej znany obiekt w Gwiazdozbiorze Lutni (fot. skeeze)

Najbardziej znanym obiektem w Lutni jest Mgławica Pierścień oznaczona jako M57 w katalogu Messiera. Jest na tyle jasna, że łatwo zobaczyć ją nawet przez lornetkę choć trudno ją wtedy odróżnić od zwykłej gwiazdy. Aby dostrzec jej kształt potrzebne jest powiększenie około 50-60× więc warto do jej obserwacji użyć teleskopu. Już niewielki instrument o średnicy 70-80 mm pozwoli ujrzeć pierścień, który stanie się wyraźniejszy w oku większego teleskopu. Mgławica jest pozostałością po gwieździe, która nie wybuchła, lecz odrzuciła swą gazową otoczkę i przekształciła się w białego karła. Jego samego nie zobaczymy przez amatorskie teleskopy – świeci z jasnością zaledwie 15 magnitudo. M57 jest stosunkowo młodym obiektem bo liczy sobie około 20 tys. lat i nadal oddala się od macierzystej gwiazdy stale rozszerzając się z prędkością 20 km/s.

Gwiazdozbiór Lutni (źródło: Stellarium)

W pobliżu granicy z Łabędziem odnajdziemy dość zwartą gromadę kulistą M56. Pojedyncze gwiazdy udaje się w niej dostrzec jedynie w dużych teleskopach. Małe i średniej wielkości instrumenty pokażą nam owalną szarą plamkę. Gromada jest odległa od nas o około 30 tys. lat świetlnych i składa się z około 250 tys. gwiazd.

Często obserwowanym przez amatorów obiektem jest gwiazda epsilon Lyr. Wystarczy spojrzeć na nią przez lornetkę by przekonać się, że to gwiazda podwójna. Jeśli skierujemy na nią teleskop, a atmosfera będzie stabilna, zobaczymy, że obie gwiazdy są także ciasnymi układami podwójnymi, które są często używane do testowania jakości optyki teleskopów.

M57, czyli Mgławica Pierścień na szkicu Aleksandra Cieśli

Słodka melodia z żółwiej skorupy

Pierwsza lutnia została stworzona przez Hermesa ze skorupy żółwia. Otrzymał ją w darze Orfeusz, który umiał wydobyć z niej wspaniałe dźwięki. Zachwyceni słuchacze zapominali o smutkach i sporach. Jednak nie tylko ludzie, bogowie i nimfy ulegali czarowi muzyki płynącemu z orfeuszowego instrumentu. Przy dźwiękach lutni nawet dzikie bestie stawały się łagodne i potulne.

Pewnego dnia żona Orfeusza, Eurydyka została ukąszona przez żmiję. Nieszczęsny małżonek nie mógł się pogodzić ze śmiercią ukochanej i postanowił udać się do Hadesa by wyrwać żonę z rąk śmierci. Grając na lutni ominął potwory strzegące wejścia do podziemi, a później zmiękczył też serce samego boga zaświatów, który pozwolił małżonkom opuścić krainę umarłych. Na odchodnym przestrzegł ich by nie oglądali się za siebie. Gdy byli już przy wyjściu Orfeusz jednak uległ pokusie, by sprawdzić czy Eurydyka podążą za nim. Niestety była jeszcze w Hadesie i dlatego pozostała tam na zawsze. Na nic się zdały błagania i modły do bogów Olimpu. Orfeusz nie dostał już drugiej szansy na uratowanie żony. Na pamiątkę tego tragicznego wydarzenia lutnia została przeniesiona przez nimfy na niebo.

Widowiskowy miesiączek

Częściowe zaćmienie Księżyca będziemy mogli zaobserwować już 7 sierpnia (fot. Christy Miller)

Fazy:

• pełnia – 7 sierpnia
• ostatnia kwadra – 15 sierpnia
• nów – 21 sierpnia
• pierwsza kwadra – 29 sierpnia

W nocy z 2 na 3 sierpnia Księżyc zbliży się do Saturna. Najbliżej siebie znajdą się nad ranem 3 sierpnia, ale nastąpi to około godziny 2, już po zachodzie obu obiektów. Do podobnego spotkania dojdzie jeszcze 30 sierpnia. I tym razem faza maksymalna przebiegnie za dnia, gdy oba obiekty będą pod horyzontem. Mimo to warto spojrzeć na tę parę już dzień wcześniej, wieczorem 29 sierpnia, kiedy Saturn znajdzie się po lewej stronie Księżyca. Nieco bliżej i tuż pod Księżycem znajdzie się następnego dnia. Trzeba pamiętać, że do wszystkich zdarzeń dojdzie nisko nad horyzontem dlatego należy poszukać miejsca, w którym drzewa i budynki nie będą nam przeszkadzać.

Nad ranem 19 sierpnia zobaczymy Wenus w towarzystwie wąskiego sierpa Księżyca. Ta para wyłoni się spod wschodniego horyzontu około godz. 4 i będzie widoczna nawet po wschodzie Słońca, ale wtedy łatwiej będzie ją zobaczyć przy pomocy lornetki.

Kilka dni później, bo 25 sierpnia Księżyc w swej wędrówce zbliży się do Jowisza. Do spotkania dojdzie wieczorem tuż nad południowo-wschodnim horyzontem, a tę parę dostrzeżemy, tuż po zachodzie Słońca. Na obserwacje będziemy mieli jedynie około 1 godziny, bowiem Jowisz i Księżyc wnet również schowają się pod horyzontem.

W nocy z 15 na 16 sierpniaKsiężyc będzie się przemieszczał przez gwiazdozbiór Byka, zasłaniając i odkrywając wiele jasnych gwiazd należących do gromady otwartej Hiady. Wśród nich znajdzie się kilka gwiazd jaśniejszych niż 4 mag. Po wschodzie Słońca, na jasnym niebie Srebrny Glob zakryje, a później odkryje Aldebarana. Niestety nie będziemy mogli podziwiać od początku całego przejścia przez Hiady – Księżyc wzejdzie tuż po godzinie 1.

W sierpniu dojdzie też do kilku innych ciekawych zjawisk. Pierwszym będzie 7 dnia miesiąca częściowe zaćmienie Księżyca. Początek zaćmienia będzie w Polsce niewidoczny, a w czasie wschodu satelity Ziemi będzie już trwała faza maksymalna. Będziemy więc mieli okazję zobaczyć drugą część zaćmienia, gdy cień naszej planety będzie się zsuwał z księżycowej tarczy. Koniec zaćmienia częściowego nastąpi około 21²⁰, a koniec zaćmienia półcieniowego około 22⁵⁰.

Polowanie na rój

W tym roku maksimum roju Perseidów przypadnie w środku 12 sierpnia, ale meteory są nieprzewidywalne, więc warto próbować obserwować je kilka dni wcześniej i później. W obserwacjach będzie przeszkadzał Księżyc – kilka dni po pełni. Z tego powodu lepiej nastawić się raczej na obserwacje po maksimum niż przed.

Do całkowitego zaćmienia Słońca dojdzie 21 sierpnia – niestety w Polsce nie będzie widoczne. Pas całkowitego zakrycia tarczy słonecznej będzie przebiegał przez północny Pacyfik, Stany Zjednoczone aż po Atlantyk. Faza częściowa będzie widoczna w całej Ameryce Północnej, Środkowej oraz w północnej części Ameryki Południowej. Kto się wybiera w te regiony świata będzie miał szansę przeżycia widowiska. Przy zachodzie Słońca częściowe zaćmienie będzie można podziwiać na półwyspie Iberyjskim, w zachodniej Francji i na Wyspach Brytyjskich.