Utrwalona boską ręką na niebie, daje nam okazję do obserwacji

ESKIMOSEM czyli mgławica planetarna NGC2392 w Bliźniętach

Zimowy gwiazdozbiór Bliźniąt odnajdziemy na niebie kilka stopni w lewo od Oriona. Jest dość charakterystyczny dzięki najjaśniejszym gwiazdom: Polluksowi i Kastorowi, który jest układem wielokrotnym. Amatorskim sprzętem tuż obok Kastora w odległości niespełna 3” zobaczymy słabszą gwiazdę, a nieco ponad 1’ dalej – kolejną. Wszystkie one są w dodatku gwiazdami spektroskopowo podwójnymi, zatem cały układ liczy aż 6 gwiazd.

Najciekawszym obiektem Bliźniąt jest gromada otwarta M35. Jest zbliżona wielkością do Księżyca w pełni, a tym samym łatwa do obserwacji lornetką. Wygląda w niej jak szara plamka. Jest dość gęsta, więc doskonale prezentuje się w teleskopie przy powiększeniach mniejszych niż 100 razy.
W dużych teleskopach, przy dobrych warunkach obserwacyjnych, można dostrzec gromadę NGC2158 leżącą w pobliżu M35. Dobrze widać ją na fotografiach, nawet wykonanych prostymi metodami.

M35 sfotografowana canonem 350D z obiektywem Pentacon 4/200, autor Z. Tkaczyk

Niemniej ciekawym, choć znacznie słabszym obiektem jest mgławica planetarna NGC2392 zwana Eskimosem, gdyż przypomina twarz otuloną w futrzany kaptur. To trudniejszy do odnalezienia obiekt z powodu niewielkich rozmiarów. Mgławica ma średnicę 45”, czyli podobną do Jowisza, jednak wielokrotnie słabiej od niego świeci – ma jasność około 8mag. Można ją odnaleźć nawet niewielkim teleskopem, w którym jawi się zielonkawą plamką. W większym instrumencie udaje się dostrzec skomplikowaną strukturę mgławicy. Poniższe zdjęcie zostało wykonane Kosmicznym Teleskopem Hubbla.

W Bliźniętach odnajdziemy jeszcze kilka słabszych gromad otwartych np. NGC2266, NGC2304, NGC2331 i NGC2420. Ta ostatnia jest najjaśniejszą z nich. W dobrych warunkach po ciemnym niebem wszystkie powinno się udać odnaleźć za pomocą lornetki, choć lepszy będzie do tego teleskop z powiększeniem około 40-50 razy.

Gwiazdozbiór Bliźniąt

Bliźnięta w mitologii

Zazwyczaj nazwa gwiazdozbioru Bliźniąt jest łączona z Polluksem i Kastorem. Od ich imion pochodzą też nazwy najjaśniejszych gwiazd tej konstelacji. Matką bliźniąt była Leda natomiast ojców mieli różnych. Kastor był synem Tyndareosa, króla Sparty, a ojcem Polluksa był sam Zeus. Ich siostrą była Helena, której porwanie przez Parysa doprowadziło do Wojny Trojańskiej.

Bliźniacy posiadali wiele talentów i umiejętności. Polluks był znakomitym zapaśnikiem, a Kastor niedoścignionym jeźdźcem i łucznikiem. To on uczył Herkulesa władania mieczem. Bracia byli też członkami wyprawy Argonautów po Złote Runo. Gdy pewnego razu doszło do zwady między nimi a inną parą bliźniąt – Midasem i Lynceusem, Kastor został zabity. Polluks bardzo kochał brata i rozpaczał po jego śmierci. Poprosił więc ojca o nieśmiertelność dla Kastora. Zeus umieścił ich obu na niebie w postaci gwiazdozbioru.

Zakrycia, odkrycia i roje

Fazy Księżyca:
pełnia – 3 grudnia
ostatnia kwadra – 10 grudnia
nów – 18 grudnia
pierwsza kwadra – 26 grudnia

Księżyc znajdzie się w perygeum zaledwie kilkanaście godzin po pełni, więc w tym czasie będziemy mogli podziwiać dość dużą jego tarczę.

Wieczorem 6 grudnia, tuż po zachodzie Słońca, nisko nad południowo-zachodnim horyzontem odnajdziemy Saturna, a nieco ponad 1° niżej znajdzie się Merkury. Do maksymalnego zbliżenia obu planet dojdzie kilka godzin później, ale wtedy nie będą już widoczne na naszym niebie.
Merkury z każdym dniem będzie zbliżał się do Słońca, a w drugiej połowie miesiąca znajdzie się po jego zachodniej stronie i będzie widoczny przed wschodem naszej Gwiazdy Dziennej.

Nad ranem 13 grudnia już od godziny 4³⁰ będziemy mogli podziwiać Księżyc w towarzystwie Marsa. W pobliżu znajdzie się też Spika, najjaśniejsza gwiazda Panny. Cała trójka będzie wznosić się coraz wyżej aż do wschodu Słońca. Około godziny 5¹⁵ dołączy do nich Jowisz.
Następnego dnia nad ranem Księżyc przesunie się w kierunku Jowisza i w ten sposób znajdzie się między nim a Marsem. Z każdą minutą oddalając się od Marsa i zbliżając do Jowisza.

W grudniu dojdzie do dwóch ciekawych zjawisk zakryciowych. Księżyc zakryje, a następnie odkryje dwie bardzo jasne gwiazdy będące najjaśniejszymi w swych gwiazdozbiorach. Już 8 grudnia nisko nad horyzontem zza ciemnej części tarczy Księżyca wyłoni się Regulus. Zakrycie będzie u nas niewidoczne, bo zdarzy się jeszcze przed wschodem obu obiektów. Odkrycie odbędzie się tuż po godzinie 23. nisko nad wschodnim horyzontem. Kolejne zakrycie odbędzie się w nocy z 30 na 31 grudnia kilkanaście minut po godzinie 2. Tym razem będziemy mogli podziwiać całe zjawisko dość wysoko nad horyzontem. Aldebaran zostanie zakryty przy ciemnej krawędzi Księżyca, który będzie tuż przed pełnią. Odkrycie przy jasnej krawędzi nastąpi około 30 minut później.

W ostatnim miesiącu roku będziemy mieli także dwa maksima rojów meteorytów. W nocy z 13 na 14 grud. maksimum osiągnie rój Geminidów. Możemy wtedy się spodziewać nawet ponad 100 meteorów w ciągu godziny!
Z 22 na 23 grudnia maksimum osiągnie rój Ursydów. Nie należy on do szczególnie licznych – zazwyczaj obserwuje się tylko około 10 meteorów na godzinę.