W ostatnią niedzielę maja odbędzie się już siódmy Dzień Otwarty Domów Przysłupowych. Na niemiecko-czesko-polskim pograniczu 29 maja br. między godz. 10 a 17 zostanie udostępnionych łącznie 77 domów w typowym dla Górnych Łużyc stylu

Domy przysłupowe na akwareli bogatynianki Joanny Jóźków wyróżnionej w konkursie pt. "Domy przysłupowe w moim regionie" organizowanym przez Stowarzyszenie "Pogranicze"

W kilkunastu miejscowościach odbędą się spacery z przewodnikiem. Do tegorocznego Dnia Otwartego zgłoszonych zostało 5 obiektów po stronie polskiej: w Zgorzelcu, Bogatyni, Łaziskach i Wolimierzu. Zwiedzić będzie można także domy w Niemczech oraz Czechach. Serdecznie zapraszamy!

Domy przysłupowo-zrębowe są dla tego regionu równie charakterystyczne, jak dla okolic Zakopanego domy w stylu podhalańskim, albo domy tyrolskie dla niemieckojęzycznej części Alp. Typowy dom przysłupowo-zrębowy (zwany niekiedy dla uproszczenia łużyckim) składa się z dwóch części: dolnej, zbudowanej z drewna, izby zrębowej (poziome, ociosane belki, łączą się na rogach budynku "na zrąb") oraz nadbudowanej konstrukcji szachulcowej, która opiera się na zewnętrznych, drewnianych slupach, zwanych przysłupami. W konstrukcji tej spotykają się więc dwie tradycje budowlane: typowe dla Europy Środkowo-Wschodniej budownictwo drewniane, zwłaszcza zrębowe, oraz rozprzestrzeniona na obszarze języka i kultury niemieckiej - konstrukcja szachulcowa. Także na płaszczyźnie budowlanej Górne Łużyce okazują się być przestrzenią styku kultury słowiańskiej (czeskiej, serbołużyckiej i polskiej) oraz niemieckiej. Ogółem do dnia dzisiejszego zachowało się około 19 tysięcy domów przysłupowo-zrębowych, z czego po stronie polskiej (głównie w rejonie Bogatyni, Zawidowa i Leśnej) - około 400. Wiele z nich uległo znacznemu uszkodzeniu w czasie ubiegłorocznej powodzi dnia 9 sierpnia, stąd wartość zachowanych obiektów jeszcze wzrosła.

Warsztaty ciesielstwa w Bogatyni podczas ubiegłorocznych Dni Otwartych Domów Przysłupowych (Źródło: www.bsrr.eu)

Organizowany co roku w końcu mają Dzień Otwarty Domów Przysłupowych ma pokazać przede wszystkim mieszkańcom regionu wyjątkowe piękno tej architektury regionalnej i zachęcić ich do dbania o ten niezwykły skarb, niespotykany gdzie indziej w Europie. W dalszym bowiem ciągu - zwłaszcza w polskiej części regionu, w mniejszym stopniu także w Czechach - wiele z tych architektonicznych pereł pozostaje w bardzo złym stanie technicznym. Stąd próba pokazania przykładów, jak można odremontować i wykorzystać domy przysłupowe.

5 polskich obiektów

Dom Kołodzieja w Zgorzelcu

Dom Kołodzieja w Zgorzelcu
Przeniesiony wraz z ogrodem w roku 2005 z nieistniejących już Wigancic Żytawskich koło Bogatyni. Z całej drewnianej konstrukcji domu musiano wymienić zaledwie sześć elementów! Po odnowieniu udało się zachować całą stolarkę okienną i drzwiową oraz elementy kamienne. Obecnie w Domu Kołodzieja (widocznym już ze wschodniej obwodnicy miasta, między węzłem autostradowym a centrum handlowym) mieści się restauracja oraz trzygwiazdkowy hotel. Właścicielka Domu Kołodzieja, Elżbieta Lech-Gotthardt, za wyjątkowy wkład w zachowanie architektury regionalnej uhonorowana została wiosną tego roku Europejską Nagrodą Obywatelską. Zostanie ona wręczona 1 lipca podczas otwarcia biura Parlamentu Europejskiego we Wrocławiu. Więcej »

Niebieski Burak w Łaziskach
Wyremontowany przed kilkoma laty dom przysłupowy w Łaziskach koło Bolesławca, który obecnie funkcjonuje jako hotelik i restauracja o wdzięcznej nazwie Niebieski Burak. Ponieważ znajduje się on w pobliżu drogi krajowej nr 94 między Bolesławcem a autostradą A4 jest łatwo dostępny także dla tych, którzy na dolnośląsko-górnołużyckim pograniczu są jedynie przejazdem. Więcej »

Dom przy ul. Waryńskiego 17 w Bogatyni (Źródło: www.bsrr.eu)

Domy przy ul. Waryńskiego w Bogatyni
Oba domy przy ul. Waryńskiego (domy nr 17 oraz 24) w Bogatyni zostały niedawno wyremontowane przez dwie młode rodziny, które utworzyły także Bogatyńskie Stowarzyszenie Rozwoju Regionalnego. Pomimo znacznych szkód wywołanych powodzią z 9 sierpnia 2010 r., właściciel domu nr 17, Marcin Pilszak, za remont domu przysłupowego otrzymał pierwszą nagrodę w ogólnopolskim konkursie firmy BAUMIT "Piękna fasada" za rok 2010. Ten i inne obiekty zobaczyć będzie można w czasie spaceru organizowanego przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Bogatyńskiej. Więcej: BSRR » oraz TZMB »

Pensjonat Educare w Wolimierzu

Izerski Wolimierz od wielu lat kusi miłośników agroturystyki, regionalnego rzemiosła i niezależnej kultury. Tamtejszy pensjonat "Educare" (dom nr 155) może być nie tylko doskonałą przystanią w czasie pobytu wśród "Izerian", ale także jest świetnym przykładem odnowionego i funkcjonującego na arenie międzynarodowej (przewaga gości z Holandii i Niemiec). Więcej »

Pensjonat Educare w Wolimierzu

Z przyczyn remontowo-budowlanych nie będzie w tym roku udostępniony, długoletni symbol łużyckiej architektury regionalnej, "Ostry Narożnik" w Sulikowie. Także dom przy pensjonacie "U Prezesa" w Szklarskiej Porębie Średniej. Możemy mieć nadzieję, że oba w pełnym blasku otworzą swoje podwoje w czasie przyszłorocznego Dnia Otwartego.

Dni Otwartych Domów Przysłupowych są częścią większego przedsięwzięcia pod nazwą Kraina Domów Przysłupowych, które zostało zainicjowane w roku 2003. Samorządy powiatów lubańskiego i zgorzeleckiego, niemieckich lubijsko-żytawskiego, budziszyńskiego oraz obejmujących Szwajcarię Saksońską, a także okresów libereckiego i Usti nad Łabą, zdecydowały się podjąć ścisłą współpracę w celu zachowania dla przyszłych pokoleń wspólnego dziedzictwa kulturowego, jakim są domy przysłupowo-zrębowe (tzw. domy łużyckie).

(Źródło: Kraina Domów Przysłupowych)

Od tego czasu rozpoczęto realizację projektów, które prowadzą do utrwalenia architektury przysłupowej jako elementu charakterystycznego dla regionu oraz atrakcji turystycznej Górnych Łużyc oraz Pogórza Izerskiego. Wśród nich znalazło się m. in. wypracowanie wspólnej koncepcji rozwoju regionalnego, wypracowanie marki turystycznej "Urlop w domu przysłupowym" czy kampania "Miłość od drugiego wejrzenia" mająca na celu znalezienie nowych właścicieli dla opuszczonych lub zaniedbanych domów przysłupowych.

W roku 2010 Stowarzyszenie "Pogranicze" z Lubania realizowało projekt zmierzający do ugruntowania na Dolnym Śląsku marki "Krainy Domów Przysłupowych” oraz świadomości wartości górnołużyckiej architektury regionalnej. Po raz pierwszy dokonano m. in. inwentaryzacji domów przysłupowo-zrębowych w woj. dolnośląskim. Stowarzyszenie zamierza kontynuować te prace, czego wyrazem jest także koordynacja dwóch ostatnich Dni Otwartych Domów Przysłupowych.

Mapa Krainy Domów Przysłupowych (Źródło: Kraina Domów Przysłupowych)

Działania podejmowane w poszczególnych krajach posiadają zróżnicowane punkty ciężkości. Czeskie samorządy i właściciele obiektów skupiają się na konkretnych remontach i nadaniu odnowionym obiektom nowej funkcji lub nowego życia. Prace te najbardziej zaawansowane są na terenie Czeskiej Szwajcarii. W Niemczech, gdzie masowe remonty domów przysłupowych zostały rozpoczęte wraz z napływem nowych funduszy po zjednoczeniu w roku 1990, trwa poszukiwanie nowych właścicieli dla budynków opuszczonych w wyniku wzmożonych wyjazdów mieszkańców Saksonii do zachodniej części Republiki Federalnej. Z kolei w Polsce najpilniejszą potrzebą jest przekonanie właścicieli oraz mieszkańców domów przysłupowych do rozpoczęcia remontów i poprawy stanu technicznego i estetycznego miejscowości. Potrzeba ta istnieje także w odniesieniu do innych obiektów na Dolnym Śląsku, gdzie ze względów natury historyczno-kulturowej stan i zachowanie zabudowy (zwłaszcza na terenach wiejskich) znacznie odstaje od innych, także tych biedniejszych, regionów kraju.

Dalsze informacje dotyczące Krainy Domów Przysłupowych oraz dokładny program Dnia Otwartego można znaleźć pod adresami:
Kraina Domów Przysłupowych
Domy Przysłupowe