Oscar Vorwerg był pionierem, pasjonatem i wizjonerem izersko-karkonoskiego narciarstwa. Zimą odbywał narciarskie wędrówki w Góry Izerskie i Karkonosze, które wśród wielu mieszkańców Kotliny Jeleniogórskiej musiały budzić niemałą sensację

« CZĘŚĆ II

"Dawne narciarstwo w Karkonoszach i Górach izerskich" Przemysław Wiater

Wieloletnim propagatorem narciarstwa po śląskiej stronie Karkonoszy stał się O. Vorwerg. Na nartach nauczył się jeździć podczas pobytu w północnej Skandynawii w 1888 r. Był zaprzyjaźniony z norweskimi inżynierami Hansenem i Phersonem, pracownikami cieplickich zakładów Füllnera, którzy byli też miłośnikami narciarstwa. Dzięki temu Vorwergowi udało się pod koniec lat 80-tych sprowadzić z Norwegii parę nart. Po przyjeździe na Dolny Śląsk O. Vorwerg odbywał zimą 1889/90 narciarskie wędrówki w Góry Izerskie i Karkonosze, które wśród wielu mieszkańców Kotliny Jeleniogórskiej musiały budzić niemałą sensację. Początek jednej z wypraw tak wspominał:
O bardzo wczesnej rannej porze maszerowałem z nartami na ramieniu ulicą Sobieszowską w góry. Od strony cieplickiego browaru nadjechały drewniane sanki, na których siedział chłop i chłopka. Już z daleka chłop przemówił do mnie [w miejscowym dialekcie]: "Chce w góry ?" - "Tak" - "No to pewnie będzie chciał znów jeździć na tych swoich nartach; ale nich nie jeździ, bo tam w górze jest okropna pogoda!" - z odpowiedzią: "Dziękuję bardzo, ale chcę to sam zobaczyć" - poszedłem dalej. Odwróciła się również chłopka i oboje milcząco pojechali dalej, być może z myślą, że ze mną jest coś nie w porządku.

Dnia 2 kwietnia 1890 r. Vorwerg udał się z Cieplic Śląskich, "Koralową Ścieżką" na Wielki Szyszak i karkonoską grań. Następnie:
[...] idąc grzbietem skierowałem się ku Czeskim Kamieniom, gdzie miałem trudności z dalszą drogą, okrążyłem je kilka razy dookoła i kiedy mgła nieco ustąpiła zjechałem do Śląskich Kamieni, a dalej wzdłuż słupów telegraficznych do schroniska "Petrovka". Stamtąd po obiedzie zjechałem przez Jagniątków do Cieplic.

Sanki ciągnięte przez konika były wygodnym środkiem komunikacji zimą w górach - Smrk w latach 20. XX w.

Dzień później pionier narciarstwa karkonoskiego udał się w najdłuższą ze swoich dotychczasowych wypraw narciarskich z Jagniątkowa na przełęcz pod Śmielcem i stamtąd granią w kierunku zachodnim, obok niewielkiego, murowanego schroniska nad Śnieżnymi Kotłami, trawersem poniżej Łabskiego Szczytu na południową stronę Karkonoszy, poprzez Łabską Łąkę, szczyt Kotel, przełęcz pod Lysou horou do Horní Rokytnice, gdzie zakończył wędrówkę w hotelu "Modrá Zvezda". Następnego dnia powrócił na nartach tą samą drogą na karkonoską grań i poprzez schronisko "Petrovka" w dół do Jagniątkowa i Cieplic.

W 1891 r. jeleniogórskie czasopismo "Wanderer im Riesengebirge", będące naczelnym organem Riesengebirgsverein (Towarzystwa Karkonoskiego), jako pierwsze w Niemczech zamieściło dłuższe artykuły autorstwa J. Partscha i O. Vorwerga dotyczące narciarstwa. W 1893 r. Vorwerg wydał własnym nakładem w Lipsku, wznowioną i uzupełnioną w rok później broszurę propagującą jazdę na nartach "Das Schneeschuhlaufen" ("Narciarstwo biegowe")*. Był to jeden z pierwszych narciarskich podręczników instruktażowych w Europie (!). Autor wskazywał na Szklarską Porębę, jako dogodne miejsce do uprawiania narciarstwa:
Wybornym miejscem dla początkujących, ale też łatwym i wygodnym do osiągnięcia z Jeleniej Góry są niezalesione obrzeża Szklarskiej Poręby od łąk poniżej Moltkefels [Skały Moltkego w Górach Izerskich - okolice Szpitala Kolejowego w Szklarskiej Porębie Dolnej], aż do krawędzi lasu w Szklarskiej Porębie Górnej, tak długo, aż śnieg nie stopnieje. Niestety słońce świeci tutaj mocniej, niż po czeskiej stronie i jest tutaj mniej śniegu niż tam.

Narciarz maszerujący północnym stokiem Iserkamm w kierunku Iserkamm Baude – nie istniejącego schroniska na dzisiejszej Polanie Izerskiej

W samotnej eskapadzie O. Vorwerg dnia 7 marca 1893 r. zdobył Śnieżkę podchodząc od strony czeskiego Pecu pod Sněžkou i zjeżdżając na nartach do dworca kolejowego w Kowarach. Narciarski sezon zimowy 1893 r. O. Vorwerg zakończył 9 maja wyprawą z ulubionego schroniska Petrovka, karkonoską granią, poprzez Neue Schlesische Baude do Wodospadu Kamieńczyka. Wyczyn narciarskiego zdobycia Śnieżki powtórzył ponad rok później dnia 25 marca 1894 r., wspólnie z Norwegiem Pehrsonem. W następnych latach kontynuował narciarskie wędrówki.
W niedzielę 16 lutego [1896 r.] pojechałem, przy bezchmurnym niebie, w przepysznych promieniach słońca i odpowiednim przymrozku, porannym pociągiem do Piechowic, a następnie omnibusem pocztowym do Szklarskiej Poręby. Ze względu na częstą tej zimy zmianę pogody dokładnie zaimpregnowałem moje narty woskiem. Jest to najlepszy sposób przeciwko przyklejaniu się śniegu, gdy zaczyna topnieć. Przez to narty stają się gładkie jak szkło, co jednak na śliskiej powierzchni drogi utrudniało i prawie uniemożliwiało mi wędrówkę. W miejscu gdzie rozpoczyna się droga do Wodospadu Kamieńczyk zdjąłem narty i poszedłem do Neue Schlesische Baude pieszo. Tutaj zastałem ślady nart, które jak mi powiedziano należały do syna właściciela gospodarza schroniska [najprawdopodobniej był to Heinrich Adolph]. Następnie mogłem założyć na grani świeży ślad, który prowadziłby do Wosseckerbaude [obecnie schronisko Martinovka]. Tutaj często robione są niedzielne wycieczki, również na nartach. Do Spindlerbaude [obecnie Špindlerova bouda] dochodzą na nartach nie tylko młodzi mężczyźni, ale i kobiety, a i Peterbaude [obecnie "Petrovka"] jest też od dawna odwiedzane […].

Nowy Dom Śląski w Karkonoszach oblegany przez narciarzy i saneczkarzy

Oscar Vorwerg na łamach lokalnej prasy apelował wzorem norweskim i czeskim o zakładanie towarzystw narciarskich oraz propagowanie tego sportu, szczególnie wśród młodzieży. Według autora wiodącą rolę w pomocy przy organizacji nowych towarzystw narciarskich powinno odegrać Riesengebirgsverein (R.G.V.) z siedzibą w Jeleniej Górze. Vorwerg nawoływał do zjednoczenia się towarzystw narciarskich, które już powstały, bądź miały powstać, tak po czeskiej, jak i śląskiej stronie Karkonoszy. Najdogodniejszym miejscem dla zebrania zjednoczeniowego miało się stać schronisko "Petrovka" lub Špindlerova bouda, jako położone po środku gór i stosunkowo najłatwiej dla wszystkich dostępne. Niestety ówczesne projekty nie zostały zrealizowane, prawdopodobnie z powodu braku większej liczby mieszkańców Kotliny Jeleniogórskiej uprawiających narciarstwo. W połowie lat dziewięćdziesiątych niestrudzony miłośnik nart apelował o budowę linii kolejowej z Piechowic przez Szklarską Porębę do granicy państwa:
Innym wsparciem dla narciarzy po śląskiej stronie będzie kolej żelazna przedłużona do Harrachova. Po pierwsze kiedy ona będzie gotowa, kiedy będzie miała przystanek kolejowy w Jakuszycach i kiedy będzie tutaj kursował odpowiedni pociąg poranny? I kiedy wreszcie te trzy warunki zostaną spełnione? Prawdopodobnie w przyszłym tysiącleciu. (O. Vorverg pomylił się i miał rację zarazem. Kolej przez Przełęcz Szklarską do Czech przerzucono w 1902 r., jeszcze za życia Vorwerga. Funkcjonowała jednak niecałe 50 lat, po czym jej górny odcinek Szklarska Poręba - Mýtiny zamknięto na kolejne pół wieku. Ponownie uruchomiono połączenie kolejowe w 2010 r., a więc rzeczywiście w nowym tysiącleciu - przyp. red.)

Oscar Vorwerg był pionierem, pasjonatem i wizjonerem izersko-karkonoskiego narciarstwa. Zmarł w piątek 13 grudnia 1916 r. i pochowany został w dwa dni później na cmentarzu komunalnym w Cieplicach Śląskich.

CZĘŚĆ IV »

*) Niemieckie słowo Schneeschuh oznacza współcześnie rakiety śnieżne (powrót ↑).