Owiany legendą, tajemnicą i uważany za zaklęte wejście do przebogatego skarbca

Fantastyczne kształty skałek przypominają zamkowe mury... (fot. A. Lipin)

Wieczorny Zamek, oznaczany na mapach jako Zwalisko (1047 m n.p.m.) znajdziemy pomiędzy Białym Kamieniem (Izerskimi Garbami) a Wysokim Kamieniem w Wysokim Grzbiecie. Kilka tutejszych grup skalnych od niepamiętnych czasów nazywano bardzo "warownymi" terminami: Skalna Brama, Skarbki i Wieczorny Zamek.

Ta ostatnia skała swą nazwę zawdzięcza sylwetce przypominającej zarysem ruiny zamczyska. Jest geologiczną ciekawostką - z hornfelsowych skał wyraźnie wyzierają szerokie żyły kwarcu. Do 1945 r. wraz ze Skalną Bramą i Skarbkami Wieczorny Zamek był pomnikiem przyrody. Poniżej, w zboczu Zwaliska (na wys. ok. 940 m n.p.m.) znajduje się jeszcze jedna skalna grupa - Skalny Dom.

...baszty... (fot. A. Lipin)

Wieczorny Zamek od wieków jest celem wędrówek, ponieważ wiążą się z nim legendy i podania. Już w średniowieczu cennych kruszców poszukiwali tu Walonowie. Dlatego Wieczorny Zamek jest najczęściej opisywanym miejscem w tzw. Księgach Walońskich. Podobno skała jest zaklętą i pełną skarbów warownią. W opowieści Walończyków jest nieco prawdy, bowiem Wieczorny Zamek znajduje się w pobliżu kopalni kwarcu "Stanisław", w której wydobywano cenny kwarc.

Według podań w noc świętojańską nad skałami pojawia się czerwona łuna. Wówczas czym prędzej trzeba się tam udać. W znajdującej się niedaleko na wschód od Wieczornego Zamku Skalnej Bramie pojawią się marmurowe drzwi i krucyfiks. Klęcząc należy odmówić po pięć razy "Ojcze nasz...", "Zdrowaś Mario..." oraz "Wierzę w Boga". Kto będzie miał czyste serce, odnajdzie klucz do drzwi i posiądzie skarby.

...niedostępną warownię... (fot. A. Lipin)

Wedle innych przekazów, drzwi do skarbu otwierają się raz do roku, zawsze o północy, jednak za każdym razem innej nocy. Nigdy nie wiadomo kiedy to nastąpi, trzeba zatem dużo szczęścia by znaleźć się tam we właściwym czasie. A nadto należy pokonać strach przed Duchem Gór, który niejednego śmiałka będzie usiłował przerazić, ukazując się jako potężny, gniewny niedźwiedź albo potwór zionący ogniem lub, dla odmiany, ciskający gradem.

Jak głosi inna legenda, Wieczorny Zamek został przemieniony w skały rzuconym nań przekleństwem. Raz do roku ukazuje się w całej swej dawnej świetności. Wtedy właśnie klątwa może stracić swą moc, o ile skarby ukryte w zamku zostaną przez znalazcę spożytkowane na dobry cel.

Przestroga, by wydobyte skarby nie służyły niegodziwym celom jest niewątpliwie motywem wspólnym wielu legend. Zgodnie ze szczegółowymi zapisami XVII-wiecznych ksiąg, tylko osoba mężna będzie w stanie odnaleźć skarb. Jeśli jednak wykorzysta go w zły sposób, majątek przepadnie. Jak bowiem podaje zapis z 1615 r.: ...Ja dwa razy to miejsce znalazłem, ale ponieważ źle złota użyłem, przeto już trzeci raz tego miejsca znaleźć nie mogłem.

W promieniach zachodzącego za Biały Kamień słońca znika Wieczorny Zamek i pozostają legendy... (fot. A. Lipin)

Nieopodal Zwaliska znajdują się Złote Jamy (1088 m n.p.m.). Nazwa tej góry wiąże się ze średniowiecznymi poszukiwaniami złota, gdyż w jej okolicy Walonowie wydrążyli wiele prymitywnych płytkich szybów wydobywczych. Ich pozostałości opisał m.in. XX-wieczny badacz dziejów Sudetów i Śląska - Will-Erich Peuckert (1895-1969).

Zasoby złota jednak od dawna są już wyczerpane, czego potwierdzeniem jest relacja z 1777 r., zgodnie z którą wędrowcy eksplorujący Złote Jamy odnotowują: …Tutaj stwierdziliśmy, że rosną na nich już tylko młode krzewy. Jamy były puste.

Lecz dziś nie po złoto i skarby wędrowcy zaglądają do Wieczornego Zamku, lecz aby podziwiać piękno izerskich krajobrazów, delektować się ciszą młodego lasu i cieszyć oko pięknymi zachodami słońca.