Wybuch I wojny światowej na pewien czas powstrzymał rozwój narciarstwa pod Szrenicą. Lecz raz rozpoczętej jazdy na dwóch deskach nic nie było w stanie już zatrzymać...

« CZĘŚĆ V

Dawne narciarstwo w Karkonoszach i Szklarskiej Porębie, Przemysław Wiater

Duże znaczenie dla rozwoju ruchu turystycznego w okolicach Szklarskiej Poręby miało otwarcie w 1902 r. linii kolejowej łączącej Piechowice z czeskim Kořenovem. Do tego czasu istniało tylko połączenie kolejowe Jeleniej Góry z Piechowicami uruchomione w 1891 r., skąd do Szklarskiej Poręby kursowały szczególnie powolne zimą omnibusy konne. Na konieczność otwarcia tego odcinka kolejowego ze względu na znaczne ułatwienia komunikacyjne dla narciarzy wskazywał O. Vorwerg już w 1896 r. Na obszarze dzisiejszej Szklarskiej Poręby wybudowano sześć stacji i przystanków kolejowych: Szklarska Poręba Dolna, Średnia, Górna, Huta, Jakuszyce, które było najwyżej położoną w Prusach stacją kolejową na wysokości 886 m n.p.m. Ostatnią stacją na Śląsku była osada Strickerhäuser (pol. Tkacze, czes. Mýtiny). Umożliwiało to dogodny dojazd na rozlegle tereny narciarskie Gór Izerskich. W 1922 r. linia ta, jako pierwsza górska linia kolejowa w Niemczech została zelektryfikowana, a na uroczyste otwarcie do Szklarskiej Poręby przybył prezydent Fritz Ebert. Powszechnie zwracano uwagę na korzyści dla środowiska naturalnego i czystości powietrza w rejonie Szklarskiej Poręby, jakie dało zastąpienie napędu parowego przez elektryczny.

W 1903 r. utworzono w Karpaczu Górnym pierwszy pod Śnieżką lokalny klub narciarski. W związku ze stałym wzrostem zapotrzebowania na sprzęt w 1903 r. powstały kolejne wytwórnie nart w Szklarskiej Porębie i Karpaczu. W Szklarskiej Porębie znanym producentem i dystrybutorem sprzętu sportowego stała się firma R. Koch, która polecała:
[...] narty marki Windsbraut wykonane z twardego, pozbawionego sęków, znanego z jakości jesionu łącznie z wypróbowanymi wiązaniami.

Specjalny wagon z frezem do odśnieżania torów na trasie Zackenbahn (linii kolejowej Szklarska Poręba - Jakuszyce)

Produkcją i sprzedażą zimowego sprzętu sportowego zajmował się dom towarowy firmy Waldemar Järke, Schreiberhau i. Riesengebirge położony przy dzisiejszej ul. Wł. Sikorskiego 3, który reklamował się jako najstarszy i największy taki interes w okolicy. Latem 1911 r. na wystawie śląskiego przemysłu i rzemiosła w Legnicy wystawiła sprzęt zimowy: sanki i bobsleje, za które producent został wyróżniony srebrnym medalem. Sam W. Järke był zapalonym miłośnikiem sportów zimowych.

Pod Szrenicą duże znaczenie przywiązywano do nauki narciarstwa wśród dzieci i młodzieży. Dnia 14 lutego 1904 opodal schroniska Špindlerova bouda zorganizowane zostały zawody narciarskie dla młodzieży szkolnej, które odbyły się przy złej pogodzie, podczas zamieci śnieżnej. Triumfowali młodzi mieszkańcy Szklarskiej Poręby. Wśród chłopców pierwsze miejsce zajął wywodzący się ze znanej rodziny narciarzy Oskar Adolf uzyskując najlepszy czas w konkurencjach biegowych. Zwycięzcy otrzymali między innymi książkę Bertolda Lessenthina o karkonoskich sportach zimowych oraz plecaki firmy Hoffmann.

W sezonie zimowym 1903/04 r. oznakowano w Karkonoszach około 100 km tras narciarskich przy użyciu około 10 tys. tyczek. Pomagały narciarzom podczas mgły czy zamieci śnieżnej na trzymaniu się szlaku. W większej części, ze względu na bardziej rozbudowane tereny narciarskie, tyczki były ustawione po stronie czeskiej.

Schreiberhau Himmelsgrund Schanze - olimpijska skocznia narciarska opodal Owczych Skał

Równolegle ze zjazdami i biegami w Szklarskiej Porębie intensywnie rozwijały się skoki narciarskie. Jedne z pierwszych prób skoków narciarskich w okolicach Szklarskiej Poręby czynione były z dachu schroniska na Grenzwiese (dzisiejszej Hali Szrenickiej). Początkowo usypywano ze śniegu tylko niewielkie skocznie terenowe. Szybko powstały dwa większe obiekty: jedna obok Neue Schlesische Baude (schronisko Na Hali Szrenickiej) wybudowana w 1906 r., druga poniżej Wodospadu Kamieńczyka. Z inicjatywą ich budowy wystąpili bracia Franz i Heindrich Adolph.

W początkach XX w. członkowie klubu Windsbraut ze Szklarskiej Poręby prowadzili ożywioną działalność. Dnia 15 lutego 1903 r. zostały zorganizowane w Szklarskiej Porębie zawody narciarskie na dystansie 10 km, w których wzięło udział 11 zawodników. Wygrał je Franz Adolph z czasem 54'36". Następnych czterech uczestników przybyło w 100 sekundowym odstępie czasu, co świadczyło o wyrównanym poziomie startujących. Zimą 1903-1904 klub Windsbraut przystapił do towarzystwa biegów narciarskich Riesengebirge. W następnych latach klub Windsbraut organizował w Szklarskiej Porębie coroczne zawody narciarskie, które cieszyły się dużą popularnością. W 1905 r. rozegrano zawody karkonoskich towarzystw narciarskich. Pierwszego dnia przeprowadzono bieg główny na trasie z Hali Szrenickiej przez Owcze Skały, mostem na rzece Kamiennej i następnie podejście na grań izerską, Wysoki Kamień do Czarnej Góry, gdzie była meta. Wyznaczona trasa miała 11250 m długości, a same zawody oglądało około 5 tys. widzów, dla dowozu których na trasie Jelenia Góra - Szklarska Poręba uruchomiono specjalny pociąg.

Następnego dnia odbył się bieg sztafetowy, bieg narciarski wojskowych, bieg młodzieży oraz skoki narciarskie na skoczni terenowej koło leśniczówki pod Czarnym Grzbietem Izerskim. Bieg główny wygrał Franz Adolph, a trzecie miejsce zajął Vincenz Adolph, obaj ze Szklarskiej Poręby. Bieg główny zakończył się rozdaniem nagród w hotelu Schenkenstein (później DW Bożena) w Szklarskiej Porębie, podczas którego:
[...] przewodniczący urzędu von Scheve wzniósł toast za niemieckiego cesarza, nauczyciel Körner za cesarza austriackiego, porucznik von Knobelsdorf, komendant narciarskiego oddziału śląskiego batalionu strzelców nr 5 za jeżdżące na nartach damy, Guido Rotter z Horni Aupa za klub narciarski Windsbraut, inż. J. Mansfeld z Tetschen przekazał pozdrowienia od towarzystw sportów zimowych w Turyngii.

Skoki narciarskie, biegi narciarskie, kuligi i bobsleje, a nawet narciarskie akrobacje - Szklarska Poręba oferowała dawniej pełną gamę sportów zimowych

Organizacją zawodów przeprowadził klub Windsbraut. Wysoką ocenę zawodów wystawili niezbyt skłonni do pochwał Czesi:
Już drugi raz nowo założone stowarzyszenie biegów narciarskich Riesengebirge zaprosiło miłośników tego wspaniałego sportu do zawodów. Jest budujące, jeżeli takie towarzystwo jak klub narciarski Windsbraut ze Szklarskiej Poręby z relatywnie małą liczbą członków zorganizować może w określonych ramach szeroko znane przedsięwzięcie i przeprowadzić je wieńcząc to pełnym sukcesem. Ten bieg narciarski pokazał wystarczająco, że przyszłość narciarstwa biegowego w Riesengebirge jest zapewniona.

Klub Windsbraut współpracował z podobnymi stowarzyszeniami z Czech organizując m.in. wspólne wycieczki oraz zawody narciarskie. Dowództwo 5 batalionu jeleniogórskich strzelców nawiązało z klubem ścisłe współdziałanie w celu prowadzenia na terenach wokół Szklarskiej Poręby powszechnego narciarskiego szkolenia żołnierzy oraz aktywnie uczestniczyło w organizowanych imprezach. Od 1905 r. Windsbraut roztoczył opiekę nad nową dyscypliną sportów zimowych, która pojawiła się w Riesengebirge - bobslejami.

Narciarze ze Szklarskiej Poręby byli zapraszani za granicę, najczęściej do sąsiednich Czech. W międzynarodowych zawodach zorganizowanych przez towarzystwo biegów narciarskich Riesengebirge, które odbyły się w styczniu 1904 r. w Hohenelbe (dziś Vrchlabí leżące w czeskich Karkonoszach) główną konkurencją był bieg na 12000 m. Pierwsze miejsce zdobył Franz Adolf ze Neue Schlesische Baude z bardzo dobrym czasem 52'51", drugie Willi Eger z norweskiej Christianii z czasem 55'57", trzecie Max Echinger z Hohenelbe - 56'06", czwarte Axel Colett z Christiani, piąte Alfred Simm ze Szklarskiej Poręby, siódme Heindrich Adolph (brat Franza), a dziewiąte Fritz Francke również ze Szklarskiej Poręby.

Narciarze na Heufuder (Stogu Izerskim) w latach 30. XX w.

Dnia 9 stycznia 1906 r. do klubu narciarskiego Windsbraut przyjęto czterech nowych członków, podnosząc ich liczbę do 26. Klub Windsbraut był początkowo stowarzyszeniem elitarnym, do którego należeli miejscowi kupcy, nauczyciele, urzędnicy, właściciele schronisk górskich i hoteli, a przewodniczącym stowarzyszenia był inspektor Oppitz. Liczba członków klubu szybko rosła, osiągając 6 października 1906 r. liczbę 115, a w grudniu 1907 r. 140 narciarzy.

Dzięki inicjatywie klubu w Szklarskiej Porębie wywieszano począwszy od sezonu zimowego 1906 r. codzienne informacje o stanie pogody i pokrywy śnieżnej w rejonie Grenzwiese (Hali Szrenickiej), która w tym czasie stała się najpopularniejszym w okolicy miejscem uprawiania narciarstwa [wówczas jeszcze nikomu nie przychodzi do głowy by wycinać las pod trasy zjazdowe- przy. red.]. W dniach 29 i 30 grudnia 1906 klub zorganizował pierwsze narciarskie mistrzostwa Niemiec w Szklarskiej Porębie, które w programie zawodów miały bieg i skoki.

Klub Windsbraut w sierpniu 1907 r. wybudował drewnianą skocznię koło Neue Schlesische Baude na Grenzwiese. W sezonie zimowym 1907/08 członkowie klubu podejmowali także inne liczne inicjatywy: organizacja zawodów narciarskich, czy kursy narciarskie prowadzone przez norweskich specjalistów, braci Nielsa i Olafa Baalsrud z Chrystianii. Uczestniczyło w nich 35 adeptów narciarstwa, którzy [...] opanowali jazdę pługiem, zakręty, sposób jazdy w stylach christiania i telemark oraz jazdę dowolną. Klub wybudował zimą kolejne terenowe skocznie i rozpoczął budowę toru bobslejowego w Szklarskiej Porębie.

Karkonosze w tym czasie odwiedzało też wielu początkujących miłośników "białego szaleństwa", którzy nieraz budzili politowanie i stawali się przedmiotem kpin wśród bardziej doświadczonych narciarzy:
Nuworysz, który jest również i tutaj odziany według najlepszych niemieckich wzorów filisterstwa; w palcie i futrze, gumowcach i sztywnym, pilśniowym kapeluszu, jest odróżniany od odpowiednio lekko odzianych w górskie stroje, sam zaś staje się na trasach narciarskich jakąś żałosną karykaturą.

Autor - Przemysław Wiater (drugi do lewej) - podczas Ski Retro Festiwalu w Szklarskiej Porębie

Warto wspomnieć, że na terenach polskich pierwszy klub narciarski powstał we Lwowie w 1907 r. Nosił nazwę Karpackie Towarzystwo Narciarzy i szybko rozrósł się na terenie Tatr.

Dużą popularnością zaczęła się cieszyć w Szklarskiej Porębie norweska dyscyplina sportowa zwana ówcześnie skikjöring lub schijkjöring polegająca na jeździe na nartach za koniem. Skikjöring był w tym czasie znany także w Tatrach i w krajach alpejskich. Gorącym propagatorem nowego sportu stał się również Franz Adolph, zasłużony członek klubu Windsbraut. Ten norweski sport narciarski stał się w następnych latach powszechny, mimo że opłata za godzinę jazdy była stosunkowo wysoka i wynosiła 50 Pf. Wynajem koni do skikjöringu zapewniała miejscowa firma spedycyjna Richard Wagenknecht, a terenami szczególnie ulubionymi przez narciarzy były okolice dworca kolejowego w Szklarskiej Porębie Górnej oraz tereny w Szklarskiej Porębie Średniej, obok skrzyżowania dzisiejszych ul. Górnej z ul. Muzealną, gdzie znajdował się specjalny plac przeznaczony do uprawiania tego sportu.

Około 1910 r. do Szklarskiej Poręby przybył Oliver Perry Smith, amerykański alpinista. Zauroczony Karkonoszami, od braci Adolph na Hali Szrenickiej szybko nauczył się jazdy oraz skoków na nartach i został niebawem członkiem klubu Windsbraut. W niedługim czasie poczynił tak znaczne postępy, że w 1914 r. został mistrzem Austrii w narciarstwie na zawodach w rozgrywanych Kützbühel.

Wybuch I wojny światowej na pewien czas powstrzymał rozwój narciarstwa pod Szrenicą. Lecz raz rozpoczętej jazdy na dwóch deskach nic nie było w stanie już zatrzymać...