Podpatrywali gwiazdy filmując je kamerą - od 16 do 19 sierpnia pod izerskim niebem w Orlu spotkali się miłośnicy astronomii

Rozgwieżdżone niebo nad izerskim Orlem podczas obserwacji w ramach VII Ogólnopolskich Spotkań Astronomicznych (fot. S. Kołomański)

Od 16 do 19 sierpnia pod izerskim niebem w Orlu spotkali się miłośnicy astronomii. Okazją była 7. edycja Ogólnopolskich Spotkań Astronomicznych (OSA). Przez cztery dni uczestnicy OSA obserwowali i fotografowali nocne niebo, wymieniali się swoimi doświadczeniami, dyskutowali o sprzęcie i technikach obserwacyjnych. Wysłuchali także kilku wykładów popularnonaukowych przygotowanych przez astronomów-zawodowców z Instytutu Astronomicznego UWr.

Sprzętu obserwacyjnego, jak zwykle, było sporo. Od lornetek aż po teleskopy o średnicy 30 cm. Wśród instrumentów wpatrujących się w niebo była również kamera całego nieba. Ten niezwykły instrument ma kąt widzenia 185 stopni, czyli rejestruje obraz całej sfery niebieskiej. Czułość kamery jest na tyle duża, że w nocy "widzi" niebo tak, jak przeciętne oko ludzkie. Dzięki temu na zdjęciach zobaczymy np. Drogę Mleczną.

Ze zdjęć wykonanych tą kamerą w Orlu złożony został film pokazujący niebo od zachodu Słońca do godziny prawie pierwszej w nocy. Południe na obrazie z kamery jest po prawej stronie, zachód - u góry. Oprócz gwiazd i Drogi Mlecznej na filmie zobaczymy również chmury i uczestników OSA przy teleskopach. Czerwone światło to latarki-czołówki używane przez nas podczas obserwacji. A jeśli chcesz wiedzieć jakie obiekty lub gwiazdozbiory widoczne są na sfilmowanym niebie - porównaj obraz kamery z mapką nieba: www.wiw.pl/astronomia/niebo/200208/okr-z.jpg.

W filmie pojawiają się kilka razy przeskoki w ruchu obrotowym sfery niebieskiej. To wynik kilku przerw w pracy kamery. Film ma rozdzielczość ledwie 640x480 pikseli. To niewiele jak na dzisiejsze czasy, ale kamera taka działa zwykle 24h na dobę, cały rok. To oznacza, dużą ilość danych, które gromadzą się dzień po dniu. Zdjęcia mogą być też na bieżąco przesyłane do Internetu, co daje możliwość śledzenia nieba nad "gdzieś tam", z dowolnego miejsca na świecie.

Prezentowany tu film to jedynie test. Wkrótce kamera całego nieba zostanie na stałe umieszczona w Izerskim Parku Ciemnego Nieba (IPCN), a obraz z niej dostępny będzie w Internecie. Dzięki temu możliwe będzie podziwianie izerskiego nieba "na żywo" oraz monitorowanie zanieczyszczenia światłem. Kamera pokaże nam jak zmienia się jasność nocnego nieba w zależności od pogody, pory roku i z upływem dłuższego czasu (lata). Oprócz kamery w Górach Izerskich, druga taka sama będzie działać w IA UWr we Wrocławiu. Dzięki obu kamerom każdy odwiedzający stronę internetową IPCN (www.izera-darksky.eu) będzie mógł jednym spojrzeniem i jednej chwili zobaczyć jak bardzo różni się nocne niebo miejskie od górskiego.

Jaki pożytek z obrazów dostarczanych z takiej kamery? Oprócz przyjemności oglądania nieba w ruchu i "na żywo", można ich użyć np. do detekcji meteorów (pl.wikipedia.org/wiki/Meteor). W profesjonalnych obserwatoriach astronomicznych kamery całego nieba umożliwiają śledzenie zachmurzenia w nocy. Dzięki temu obserwator wie czy i jakie części nieba zasłonięte są przez chmury. Oczywiście można to zrobić osobiście, wychodząc z pokoju kontrolnego obserwatorium. Ale to wymaga dużo więcej czasu, bo po wyjściu na zewnątrz trzeba poczekać, aż oczy się przyzwyczają do ciemności (a ta w obserwatoriach jest głęboka). W dodatku delikatnych chmur wysokich nie da się dostrzec na nocnym niebie, a one też mają wpływ na jakość obserwacji. Dla obserwatora czas jest cenny, dlatego szkoda tracić go na wielokrotne sprawdzanie pogody na własne oczy.

Obserwacje na Stogu Izerskim podczas Tranzytu Wenus na tle Słońca 6 czerwca 2012 r. (fot. T, Mrozek)

Zainteresowani mogą sami zobaczyć obraz z kamery całego nieba zainstalowanej na wyspie La Palma (Wyspy Kanaryjskie), gdzie znajduje się Obserwatorium Roque de los Muchachos. To jedno z największych i najważniejszych profesjonalnych obserwatoriów astronomicznych na świecie (pl.wikipedia.org/wiki/Obserwatorium_Roque_de_los_Muchachos). W polu widzenia kamery znajduje się kopuła teleskopu Gran Telescopio Canarias (en.wikipedia.org/wiki/Gran_Telescopio_Canarias). Teleskop ma średnicę prawie 11 m. Jest to jeden z największych teleskopów na świecie. W dzień Słońce znajdujące się w kadrze powoduje saturację kamery widoczną jako biały, pionowy pas.

Mamy nadzieję, że wkrótce izerska kamera podpatrująca niebo stanie się nie mniejszą atrakcją astronomiczną od Modelu Układu Planetarnego w IPCN i dorocznych Astronomicznych Dni organizowanych przez nas w Górach Izerskich. Wkrótce, 6 października 2012 r. - kolejny Astronomiczny Dzień, tradycyjnie już na Stogu Izerskim, w górnej stacji kolei gondolowej środka Ski&Sun. Jak zwykle poza obserwacjami astronomicznymi będzie okazja wysłuchać ciekawych wykładów i spotkać niezwykłych ludzi.

Program Astronomicznego Dnia w Izerskim Parku Ciemnego Nieba niebawem w naszym magazynie.