Interesująca i bogata w historię wieś rozciągająca się na wys. 470-620 m n.p.m. od płn. stoku Koziej Szyi w Grzebiecie Kamienickim do Wzgórza Popiel

Widok Kopańca z drogi, nad wsią góruje Popiel (fot. A. Lipin)

Po raz pierwszy o wsi Borau wspomina dokument sprzedaży lasów, sygnowany przez ks. Henryka Jaworskiego w 1343 r.

Osada związana była z poszukiwaniami w tych okolicach złota i drogich kamieni. Być może założyli ją Walonowie, a być może była jeszcze starsza. Ślady w okolicy sugerują, iż mogli osiedlić się w okolicy Celtowie. Babia Przełęcz z Placem Czarownic, kamienne wały, czy znajdujące się w oddalonym o kilka kilometrów Czarnym Wądole Wolframowe Źródło oraz Pogańska Kaplica, tradycja wiąże z przedchrześcijańskimi kultami.
Na przełomie średniowiecza i epoki nowożytnej, w dobie intensywnej działalności górniczej Kopaniec był ważnym ośrodkiem wydobywczym.

Kiedy na przestrzeni XVII-XVIII stulecia górnictwo wygasało, rozwijało się rolnictwo.
Właścicielami Kopańca byli Schaffgotschowie prowadzący liberalną politykę wobec religijnych uchodźców i osadników. Wieś rosła, powoli lecz systematycznie się bogaciła, nie będąc doświadczana przez zarazy, najazdy i grabieże - nawet podczas najgorszych zawieruch wojennych. Kopaniec chroniły gęste lasy i góry.

W XVIII w. wieś osiągnęła szczyt rozwoju. Poza kościołami obu wyznań, dla katolików i protestantów, pracowały dwa młyny i folusz, prosperował folwark, nauczano w dwóch szkołach (wieś jest rozciągnięta i była ludna). Jak na całym Śląsku i w sąsiednich Łużycach, zaczęło rozwijać się tkactwo. Z tego okresu dotrwało do dziś wiele przysłupowych chałup, charakterystycznych dla warsztatów tkackich. O zamożności ludności świadczą barokowe epitafia nagrobne wmurowane w ściany kościoła katolickiego.

Malowniczo położona wieś na stoku Koziej Szyi była bezpieczna (fot. A. Lipin)

Ruiny opuszczonego domu w górnej części Kopańca (fot. A. Lipin)

Wieś zmieniała charakter. Ludność porzucała rolnictwo - ciężki kawałek chleba na nieurodzajnych górskich glebach - na rzecz rzemiosła i handlu.
Od XIX w. działały domy handlowe, warsztat produkujący zegary słoneczne na wieże kościelne, założono szkołę haftu i koronczarstwa wytwarzającą między innymi artystyczne koronki brukselskie i brabanckie. Kopaniec się rozrastał i założono kolonię nazwaną Rambergiem.

Z końcem XIX w. przemiany społeczne znów wpłynęły na zmianę charakteru Kopańca. Kiedy w Cesarstwie Niemieckim coraz bardziej doceniano wiejski wypoczynek i turystykę we wsi (ok. 1890r.) pojawili się pierwsi letnicy. Przypomniano sobie o radoczynnym źródle, dzięki czemu Kopaniec stał się malutkim uzdrowiskiem.

Kościół p.w. św. Antoniego Padewskiego w Kopańcu (fot. A. Lipin)

W 1907 r. założono pierwszą organizację turystyczną, wspomagającą rozwój wsi w tym kierunku, co doprowadziło do rozkwitu turystyki w całej okolicy. Prosperity - aż do końca II wojny światowej - nie przerwał nawet kataklizm jaki dwukrotnie latem 1927 r. nawiedził Kopaniec, w postaci gwałtownych burz i ulew, niszczących infrastrukturę i wiele domostw.

Po 1945 r. roku ludność niemiecka została zastąpiona przez ludność polską, głównie z Kresów Wschodnich, która nie była zainteresowana utrzymaniem obiektów turystycznych, ani kościoła ewangelickiego, ani nawet pałacyku barokowego. Niemiecki Seifershau stał się na krótko Zalesiem, by w 1946 r. otrzymać nazwę Kopaniec, który na długie lata znów stał się wsią rolniczą.

Dopiero po odzyskaniu wolności, w nowych czasach na przełomie wieków XX i XXI w. wracają do wsi turyści i wczasowicze, rozwija się agroturystyka, a dorastające młode pokolenie nabywa więzi z miejscem w którym żyją.

W Kopańcu najcenniejszymi zabytkami architektonicznymi były pałacyk i kościoły.
Kościół ewangelicki i zabytkowa plebania, zdewastowane po 1945 r. zostały rozebrane w 1976 r.
Natomiast parafialny kościół katolicki św.Antoniego Padewskiego zbudowany na początku XVI w. (na miejscu poprzedniego w 1399r.), ma się bardzo dobrze. Zapewne również dzięki rozbudowie z 1777 r. oraz remontowi z 1888 r.

Murowany, jednonawowy skromnie zdobiony, z barokowym wnętrzem wśród którego na uwagę zasługują: drewniany polichromowany ołtarz, prospekt organowy oraz kamienna chrzcielnica z XVIII/XIX w., a także dwa krzyże drewniane z XVIII w. Całości dopełniają rokokowe obrazy stacji Drogi Krzyżowej z XVIII w. i ambona z XIX w. Prezbiterium sklepione gwiaździście.

Bogato zdobione barokowe epitafium (fot. A. Lipin)

Kaplica rodziny Braunów (fot. A. Lipin)

Spacerując wokół, warto zerknąć na wmurowane barokowe epitafia, kryptę rodziny Reinh Seifert oraz jeszcze zajrzeć do barokowej kaplicy-grobowca (1769 r.) rodziny Braunów na cmentarzu przykościelnym.
W 1922 r. przed kościołem wystawiono pomnik kopanieckim żołnierzom poległym w I wojnie światowej.

Około 1730 r. Schaffgotschowie na obrzeżu wsi wybudowali pałacyk, otoczony niezwykle malowniczym parkiem na zboczu Wiśniowej. Był typową dla owego okresu "perełką izerską". Dwukondygnacyjny, dekorowany skromnymi elewacjami, podparty kolebkowymi sklepieniami ulegał wielu przebudowom, m.in w XIX w. Niestety, od 1945 r. stał opuszczony popadając w całkowitą ruinę, aż ostatecznie rozebrano go w latach 70. XX w.