O czym będą wystąpienia podczas II Ogólnopolskiej Konferencji na temat Zanieczyszczenia Światłem

II Ogólnopolska Konferencja na temat Zanieczyszczenia Świetlnego we Wrocławiu PRZEJDŹ NA CIEMNĄ STRONĘ MOCY

16 maja 2014 r.

Trasa wędrówki przez początek Izerskiego Modelu Układu Słonecznego

Izerski Park Ciemnego Nieba
Wyjazd z Wrocławia o godz. 11

Plan wycieczki

• Prezentacja projektu ASTRO IZERY (w tym IPCN) oraz projektu WYGASZ, połączona ze zwiedzaniem pracowni astronomicznej i przejściem fragmentu ścieżki planetarnej,
• Opowieść o historii osady Orle i o przyrodzie Gór Izerskich
• Poczęstunek w Stacji Turystycznej ORLE

Czas trwania wycieczki: 9-10 godzin.

17 maja 2014 r.

Sylwester Kołomański
Astronomiczne pomiary zanieczyszczenia światłem
Łatwo mierzalnym wskaźnikiem stanu zanieczyszczenia nocnego środowiska sztucznym światłem jest jasność nocnego nieba. Wzrost jasności nocnego nieba zmniejsza widoczność obiektów astronomicznych, co utrudnia lub uniemożliwia naziemne obserwacje astronomiczne. Na wykładzie przedstawione zostaną proste, astronomiczne metody oceny jasności nocnego nieba. Mogą być więc używane przez np. miłośników astronomii i osoby zainteresowane amatorsko zanieczyszczeniem światłem. Dzięki temu możliwe jest prowadzenie akcji pomiarowych angażujących dużą grupę obserwatorów, co pozwala uzyskać dane o zanieczyszczeniu światłem z wielu miejsc.

Adrianna Szymczyk
Liczenie gwiazd
Podczas wystąpienia przybliżona zostanie akcja liczenia gwiazd zorganizowana przez uczniów I Liceum Ogólnokształcącym im. Adama Mickiewicza w Sulęcinie. Akcja przeprowadzona została zgodnie z instrukcją zamieszczoną na stronie internetowej Izerskiego Parku Ciemnego Nieba. Przedstawione zostaną wyniki liczenia gwiazd w latach 2012-2014 dla poszczególnych gmin powiatu sulęcińskiego, na podstawie których określono poziom zanieczyszczenia światłem w omawianym powiecie.

Tomasz Mrozek
Pomiary jasności nieba z użyciem aparatu cyfrowego
Pomiary jasności tła nocnego nieba są niezwykle trudne, zależne od chwilowego stanu atmosfery i wielu innych czynników, które powodują, że aby uzyskać wiarygodny wynik należy dokonywać pomiarów systematycznie, przez długi okres czasu. Z tego powodu bardzo przydatne są metody proste, które mogą być wykorzystywane przez szerokie grono mało doświadczonych obserwatorów. W tym celu można wykorzystać pomiar, który będzie wykonany za pomocą aparatu cyfrowego. Obserwator fotografuje wybrany fragment nocnego nieba, dokonuje prostej kalibracji obserwacji i oblicza jasność tła nieba wprost ze zdjęcia. Współczesne aparaty pozwalają uzyskać dokładność oszacowania jasności gwiazd na poziomie 0,01 mag. Jednocześnie, jest to sprzęt ogólnie dostępny i dający szansę na zbudowanie dużej bazy pomiarów w stosunkowo krótkim czasie.

Dominik Gronkiewicz
Modelowanie zanieczyszczenia światłem na Dolnym Śląsku na użytek astronomii amatorskiej
Wraz z szybkim postępem technologicznym, zanieczyszczenie światłem stało się problemem
na wielu zaludnionych obszarach świata. Amatorzy oraz popularyzatorzy astronomii poszukują dogodnych lokalizacji w celu podziwiania obiektów kosmicznych. Istnieje wiele modeli i map zanieczyszczenia światłem, jednak wiele z nich jest generowanych na podstawie obserwacji satelitarnych, bez pokrycia z pomiarami bezpośrednimi z powierzchni Ziemi. Niektóre przewidywania dostępnych atlasów zanieczyszczenia światłem mogą być błędne, jak np. na Dolnym Śląsku. Przedstawiony zostanie prosty model zanieczyszczenia światłem, dopasowany do wielu pomiarów wykonanych w różnych miejscach Dolnego Śląska. Zaprezentowana zostanie metodologia pomiarów oraz efekt finalny - mapa zanieczyszczenia światłem dla badanego regionu.

Henryka Netzel
Zastosowanie modelu Berry'ego do oceny zanieczyszczenia świetlnego dla wybranych miast Dolnego Śląska
Niebo na obszarach zasiedlonych przez ludzi jest jaśniejsze niż naturalne nocne niebo. Dzieje się tak na skutek zanieczyszczenia nieba światłem pochodzącym głównie z oświetlenia dróg. Szacowany wzrost jasności nieba można opisać empirycznym wzorem uzyskanym przez Berry'ego. Wzór ten jest prostym matematycznym modelem opisującym jasność nieba w zenicie w danej odległości od miasta o danej populacji. Model ten został wykorzystany w 1976 roku do oszacowania zanieczyszczenia świetlnego dla Ontario w Kanadzie. W pracy skalibrowano model Berry'ego w oparciu o dane obserwacyjnych z okolic Wrocławia uzyskanych metodą fotograficzną. W pracy zawarte są także rozważania na temat granic stosowalności modelu Berry'ego dla polskich miast i zabudowy.

Tomasz Ściężor
Wpływ zachmurzenia nocnego nieba na poziom zanieczyszczenia świetlnego
Pomiary jasności nocnego nieba, prowadzone w kilkunastu punktach pomiarowych w Polsce w latach 2008-2010, pozwoliły na stwierdzenie ścisłej, liniowej zależności jasności nocnego nieba od stopnia zachmurzenia. Stwierdzono, że chmury, mgły i zamglenia są głównym czynnikiem zwiększającym jasność sztucznej poświaty niebieskiej. W latach 2012-2013 w odległości 12 km od centrum Krakowa podjęto celowe badania tego zjawiska, mające odpowiedzieć na pytanie, jak jasność nocnego, zachmurzonego nieba, wyznaczana wewnątrz wyspy świetlnej dużego miasta, zależy od rodzaju chmur. Stwierdzono, że najsilniejsze wzmocnienie jasności nocnego nieba w stosunku do nieba bezchmurnego dają chmury typu stratus oraz przyziemne mgły i zamglenia, natomiast najmniej wpływają na nie chmury typu cirrus, co powiązano głównie z wysokością podstawy chmur.

Filip Ficek
Czy da się uprawiać astronomię bez nieba?
Zanieczyszczenie światłem niewątpliwie jest problemem dla astronomów i nie chodzi tu tylko o światło widzialne, ale również o fale radiowe. Podczas wystąpienia przybliżone zostaną pokrótce trzy metody uprawiania astronomii nie bazujące na promieniowaniu elektromagnetycznym. Są to astronomia neutrinowa, fale grawitacyjne oraz użycie magnetometrów optycznych. Pierwsze dwa zagadnienia posłużą omówienia osiągniętych dotychczas rezultatów oraz związanych z nimi planów na przyszłość. Ostatnie zagadnienie, będące dość świeżym tematem omówione zostanie w kontekście planowanego systemu GNOME (Global Network of Optical Magnetometers for Exotic physics).

Piotr Nawalkowski
Obszary CN-000, czyli jak działać skutecznie
Potrzeba inicjowania dialogu z zarządcami oświetlenia publicznego, a w szczególności z jednostkami samorządu terytorialnego spowodowała, że rozwiązania wypracowane na przykładzie Sopotni Wielkiej i gminy Jeleśnia okazały się swoistego rodzaju "mapą drogową" do ochrony ciemnego nieba w innych regionach kraju. W ten oto sposób skupimy się na podsumowaniu wysiłków w zakresie redukcji zanieczyszczenia sztucznym światłem i wprowadzenia racjonalnej polityki oświetleniowej na obszarze wybranych miejsc skatalogowanych w ewidencji CN-000 Programu Ciemne Niebo - Polska. Przedstawimy stan wyjściowy, podjęte działania oraz dotychczasowe rezultaty porównawcze w staraniach o ochronę ciemnego nieba, na wzór zagranicznego modelu DARK SKY COMMUNITY z IDA.

Julia Nawalkowska
Astroturystyka i ciemne niebo w Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich - efekty i dalsze perspektywy
Program Rozwoju Obszarów Wiejskich lata 2007-2013 to działanie realizowane przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przy zaangażowaniu m. in. Lokalnych Grup Działania (LGD). Zadaniem LGD jest opracowanie i wdrożenie lokalnej strategii rozwoju (LSR) poprzez realizację zgodnych z nią przedsięwzięć. Jak się okazuje, niektóre LGD mogą poszczycić się również działaniami w zakresie rozwoju astroturystyki i ochrony ciemnego nieba za przykładem Fundacji Partnerstwa Dorzecza Kocierzanki i Koszarawy z Żywiecczyzny. Co więcej, nowy okres programowania na lata 2014-2020 daje realne perspektywy na działania zmierzające ku rozwojowi tego typu działalności, gdyż środki mogą zostać przeznaczone na rozwój innowacyjnych form działalności w oparciu o ciemne niebo w Polsce.

Monika Bać
Szkolne Warsztaty Astronomiczne jako okno na ciemne niebo
Podczas wystąpienia omówiony zostanie wpływ Szkolnych Warsztatów Astronomicznych na zainteresowanie problemem zanieczyszczania nieba światłem sztucznym. Wykład stanowić będzie nawiązanie do wystąpienia nt. liczenia gwiazd.

Janusz Nicewicz
W poszukiwaniu ciemnego nieba
W lipcu 2013 roku, zorganizowany został wyjazd wraz ze studentami Naukowego Koła Studentów Astronomii UJ, którego celem było określenie miejsca idealnego do prowadzenia obserwacji astronomicznych. W tej edycji wyprawy celem była południowo-wschodnia część Polski. Wyprawa stała się też okazją do popularyzacji astronomii i obserwacji astronomicznych wśród mieszkańców tych terenów.

Syliwa Magiera-Peternek
Nocne niebo jako źródło inspiracji artystycznych
Nocne niebo od wieków jest źródłem inspiracji dla doświadczających z nim kontaktu ludzi. Poza oczywistym stwierdzeniem, że niebo jest obiektem badań naukowych dla astronomów, można też zastanowić się nad częstością występowania motywów lunarnych, solarnych i astralnych w sztuce. Widok ciemnego nieba wywiera znaczny wpływ na artystów z wielu dziedzin kultury - malarstwa, literatury, filozofii, muzyki, filmu, streetartu czy designu. Konfrontacja z rozgwieżdżonym firmamentem prowokuje do pytań o rolę człowieka we wszechświecie, skłania do zachwytu jego misterną konstrukcją i pięknem, ale też uświadamia przerażający ogrom kosmicznej przestrzeni. Wystąpienie poświęcone jest różnorodnym odwołaniom do motywów astronomicznych w tekstach kultury, a jego celem jest wykazanie, że widok nierozjaśnionego sztucznym światłem nieboskłonu wart jest ochrony, stanowiąc bowiem odwieczny punkt odniesienia dla artystów, przyczynia się do pogłębienia rozwoju duchowego człowieka.

18 maja 2014 r.

Krystyna Skwarło-Sońta
ALAN i otyłość: co łączy te zjawiska?
Cukrzyca, zespół metaboliczny i otyłość przybrały w ostatnich dekadach postać globalnej epidemii, skłaniając naukowców do poszukiwania podłoża tego zjawiska. Otyłość wynika z braku równowagi między dostarczaniem i wydatkowaniem energii a procesy pobierania pokarmu, jego trawienia, wchłaniania i metabolizmu należy rozpatrywać w kontekście funkcjonowania endogennego zegara biologicznego. Jego desynchronizacja następuje wówczas, kiedy pozostaje w niewłaściwych relacjach z fotoperiodem, czemu sprzyja m.in. powszechność sztucznego oświetlenia. Coraz powszechniejsze skażenie światłem, definiowane jako sztuczne światło w nocy (ang. artificial light at night, ALAN). Chroniczne występowanie ALAN sprawia, że w rozwiniętych społeczeństwach utrwalił się fenotyp metaboliczny i behawioralny z predyspozycjami do rozwoju otyłości i zaburzeń metabolicznych, czego dowodzą zarówno badania epidemiologiczne jak i doświadczenia na gryzoniach laboratoryjnych.

Joanna Wieczorek
Wydzielanie melatoniny w warunkach (nocnego) skażenia światłem
Dobowy cykl oświetlenia jest synchronizatorem dla wewnętrznego zegara biologicznego, który jak wiadomo steruje przebiegiem wielu procesów fizjologicznych w organizmie człowieka. Melatonina, hormon produkowany przez szyszynkę, odpowiada za przekazywanie informacji o warunkach oświetleniowych do zegara. Jej produkcja wykazuje rytmikę okołodobową, z maksimum wydzielania w okresie nocy. W wyniku nadużywania oświetlenia sztucznego w okresie po zapadnięciu zmroku oraz ekspozycji na światło nocą (LAN - light at night) dochodzi do sytuacji, w których wydzielanie melatoniny jest tłumione i ulega zahamowaniu. Wobec czego dochodzi do desynchronizacji zegara, co jak wykazują ostatnie badania ma również swoje negatywne konsekwencje epidemiologiczne. Przedstawiony problem badawczy zostanie zaprezentowany na przykładzie dotychczasowych wyników badań laboratoryjnych, w warunkach kontrolowanych, jak również wyników eksperymentu terenowego weryfikującego wpływ czynników radiacyjnych na produkcję melatoniny u osób podejmujących typowe aktywności w warunkach mieszanych (oświetlenia naturalnego i sztucznego).

Krystyna Zużewicz
Praca zmianowa a endogenny zegar biologiczny
Popularyzacja taniej technologii LED wpłynęła na wzrost zainteresowania wykorzystaniem jej do oświetlenia stanowisk pracy. Poszukiwanie nowych rozwiązań ma na celu głównie dobór parametrów światła tak, by wpływało ono korzystnie na poziom czujności osób pracujących w nocy, a szczególnie między godzinami 24-5, kiedy to poziom sprawności umysłowej i fizycznej osiąga dobowe minimum. Oczekuje się, że światło sztuczne o odpowiednio dobranych parametrach może pomóc osobom źle sypiającym nocą, pracującym z ograniczonym dostępem światła dziennego czy w nocy a zwłaszcza pracownikom w starszym wieku, w uzyskaniu wyższego poziomu sprawności psychofizycznej. Ograniczeniem dla poszukiwanych rozwiązań jest uznanie, że nocna ekspozycja na światło obniżająca, lub wręcz znosząca wydzielanie melatoniny jest jednym z czynników zwiększonego ryzyka chorób nowotworowych wśród pracujących w systemie zmianowym z nocą.

Magdalena Zienowicz
Miasto po zmroku - nocne muzeum czy przestrzeń bliżej nas ? Kierunki polityki ekologicznej i energetycznej na wybranych przykładach
Aktualnie każdy projekt iluminacji i oświetlenia powinien spełniać określone kryteria ekonomiczne, energetyczne i ekologiczne, takie jak: oszczędność zużycia energii, ograniczenie zanieczyszczenia światłem, szacunek dla świata roślin, zwierząt i firmamentu ciemnego nieba. Dąży się aby aspekty środowiska były ujęte we wszystkich koncepcjach iluminacji i oświetlenia jako wyznacznik jakości tworzenia nocnego krajobrazu. Ten tryb postępowania wdrożyło wiele państw. Przykładem modą być Włochy, Francja, Niemcy oraz Holandia wydając szereg aktów legislacyjnych odnoście metod i strategii sporządzania planów oświetleniowych. Każdy wdrażany projekt oświetlenia i iluminacji powinien zakładać takie rozwiązania, które nie niszczą elementu cienia i wykazują szacunek do ciemności. Od projektantów i władz miasta zależy, czy iluminacja i oświetlenie będzie wynikiem zrozumienia krajobrazu i przyczyni się do wniesienia "nowej wartości", czy też przyśpieszy eksploatację i degradację środowiska.

Katarzyna Tomasik
Przestrzeń (nie)bezpiecznie oświetlona. Wpływ oświetlenia zewnętrznego na kształtowanie bezpieczeństwa w przestrzeni publicznej
Światło przez wieki było naturalnym zegarem wyznaczającym czas aktywności za dnia i wypoczynku w porze nocnej. Ludzkość starała się zatrzeć granicę między dniem i nocą, i tym samym wydłużyć czas użytkowania przestrzeni miejskiej. We współczesnych miastach oświetlenie zewnętrzne spełnia wiele funkcji, jednak podstawową i najważniejszą nadal pozostaje funkcja użytkowa, której celem jest zapewnienie bezpiecznej przestrzeni w porze nocnej. Kwestie sporną budzi jednak pytanie czy światło rzeczywiście przyczynia się do zmniejszenia liczby przestępstw popełnianych w porze nocnej. Wyniki dotyczące przestępczości w przestrzeni warszawskiej dzielnicy Śródmieście w wyobrażeniach jej mieszkańców autorka zestawiła z danymi statystycznymi uzyskanymi od Komendy Głównej Policji oraz wynikami pomiarów fotometrycznych przeprowadzonych dla wybranych fragmentów badanej dzielnicy.

Piotr Nawalkowski
Modele opraw oświetleniowych chroniących ciemne niebo
Coraz więcej osób i instytucji zauważa problem narastającej ekspansji sztucznego światła. Kolejne planetaria, centra nauk czy organizacje pozarządowe popularyzują problematykę light pollution zwracając uwagę na oświetlenie degradujące ciemne niebo jak i naturalne środowisko nocne. Niestety nadal podejmuje się bardzo mało działań zmierzających w kierunku wyboru prawidłowych opraw oświetleniowych lub uznaje się, że wystarczy lampa z płaską szybą świeca w dół. Niestety w dobie coraz powszechniejszej technologii LED, odchodzi do lamusa kwestia wypukłych kloszy i trzeba się zmierzyć z takimi elementami jak barwa światła, kąt wysięgnika, moduł i soczewka diodowa, natężenie czy redukcja mocy. Które oprawy są więc prawidłowe i chronią przed zanieczyszczeniem sztucznym światłem? Dowiemy się z prezentacji...

Konkurs na zagospodarowanie terenu Instytutu Astronomicznego ze szczególnym uwzględnieniem oświetlenia zewnętrznego.

Podsumowanie