Przyszłość Pałacu Schaffgotschów w Sobieszowie według Andrzeja Raja

Jelenia Góra-Sobieszów, Zespół ordynacji majątkowej Schaffgotschów (fot. InnaIna, źródło: Wkimedia)

Miesiąc temu Stowarzyszenie Sympatyków Sobieszowa zorganizowało spotkanie ze Stanisławem Firsztem. Dyrektor … opowiedział historię Sobieszowa. Kontynuacją tego wykładu było spotkanie 9 marca 2015 r. W jeleniogórskim Miejskim Domu Kultury MUFLON wystąpił Andrzej Raj – dyrektor Karkonoskiego Parku Narodowego. Przedstawił plany działań na niedaleką przyszłość, w zakresie odbudowy i dostosowania do nowej formy działalności obiektów wokół pałacu Schaffgotschów w Sobieszowie. Oczywiście plany te obejmują także sam pałac. Impulsem do przedsięwzięcia jest przejęcie przez KPN ponad 3-hektarowej działki otaczającej pałac.

Gmina Jelenia Góra otrzymała w zamian za przekazany Parkowi teren 7 innych obiektów. Nie poniosła zatem żadnych strat w mieniu komunalnym. Dzięki takiemu posunięciu możliwa będzie rewitalizacja zapuszczonego od lat miejsca. Otwiera to możliwości przywrócenia rodowej siedziby Schaffgotschów do świetności sprzed wieków. To zaś pociąga za sobą utworzenie kilkudziesięciu nowych miejsc pracy. Oczywiście by osiągnąć zamierzone cele konieczne są fundusze w wymiarze kilkudziesięciu milionów złotych. Jednak akurat w zdobywaniu koniecznych środków z różnych źródeł pracownicy KPN mają spore doświadczenie. Czynią to od lat skutecznie.

Przejęte od miasta obiekty są w bardzo złym stanie. Opuszczenie pałacu po likwidacji szkoły rolniczej nie mogło przynieść niczego dobrego. Główny budynek zachował swój wygląd tylko z zewnątrz. W środku, jeszcze za czasów działania szkoły, prawie wszystkie pomieszczenia zostały dostosowane do potrzeb dydaktycznych. Stajnia, poza ciekawymi sklepieniami i konstrukcją dachu, także wymaga gruntownego remontu. Ciekawie prezentuje się dawny dom zarządcy. Ale i w tym przypadku nie obejdzie się bez prac remontowych. Cały kompleks wymagać będzie bardzo kosztownych prac. Przede wszystkim chodzi o sprawy rekultywacji gruntu pod dawną stacją paliwową. Co prawda uporządkowano już sprawy wodno-kanalizacyjne, podjęto pewne zobowiązania co do uporządkowania przebiegających przez teren pałacu linii energetycznych ale wciąż do wykonania pozostaje poprawa wielu mniej widocznych, zarazem bardzo potrzebnych, elementów infrastruktury. Podjęte działania mają doprowadzić do utworzenia Centrum Muzealno-Edukacyjnego. Ogłoszony konkurs pozwolił wyłonić ofertę, która najbardziej odzwierciedla potrzeby takiego centrum. Nie mniej aby uzyskać stosowne dofinansowanie projekt musiał spełniać trzy podstawowe kryteria. Musiał być innowacyjny, energooszczędny i musiano w nim uwzględnić nowoczesne zasady termoizolacji.

Prezes Stowarzyszenia Sympatyków Sobieszowa- Janusz Wojtas oraz dyrektor Karkonoskiego Parku Narodowego - Andrzej Raj (fot. Krzysztof Tęcza)

Na początek konieczna stała inwentaryzacja techniczna. Ocena stanu znajdujących się tu budynków. To znów pociągnęło za sobą konieczność wykonania analizy archeologicznej i konserwatorskiej. Ogłoszono konkurs na koncepcję architektoniczno-wizualizacyjną. W sierpniu 2014 roku ogłoszono wyniki. Wybrano najkorzystniejszą ofertę wpisującą się w funkcje muzealne i edukacyjne. To o tyle znaczące, iż cały kompleks wpisany jest do rejestru zabytków. Dlatego też założono, że podjęta odbudowa będzie wzorowana na stanie pierwotnym Pałacu Schaffgotschów. Nowymi elementami będą parkingi, bez których dziś się nie obejdzie. Całość prac ma też uwzględnić pobliski kościół św. Marcina. Dawniej był ściśle związany z życiem pałacu.

Aby wykonać wszystkie zamierzenia, całość prac podzielono na trzy etapy. Etap I obejmuje prace przy budowie stodoły, której dach ma być w całości pokryty ogniwami fotowoltaicznymi. W tym etapie ujęta jest także rewitalizacja pałacu i połączenie dwóch wymienionych obiektów w całość. Kolejnym zadaniem będzie remont "stróżówki". Pałacowi zostanie przywrócony dawny wygląd. Zostanie do niego również dobudowana przeszklona weranda, z przeznaczeniem na ogród zimowy. Na parterze zostanie umieszczona ekspozycja muzealna ukazująca historię gospodarowania przez rodzinę Schaffgotschów. Będzie oczywiście dostępna dla turystów. Dlatego też powstanie tam recepcja i szatnia. I i II piętro będzie pełniło funkcje administracyjne dla Karkonoskiego Parku Narodowego. Tutaj będzie urzędował dyrektor.

Stodoła będzie służyć do organizacji dużych imprez. Zmieści się w niej około 300 osób. W każdej chwili będzie można do niej przenieść imprezy organizowane pod gołym niebem. Zainstalowane na dachu ogniwa fotowoltaiczne pozwolą na zaopatrzenie całości w potrzebną energię. Gdyby jednak okazało się to niewystarczające wspomagać je będą pompy ciepła. W momentach kryzysowych możliwe będzie wykorzystanie biomasy.

Etap II obejmie prace przy wielkiej stajni, małej stajni i istniejącym budynku nakrytym płaskim dachem. Przewidywane jest także wykonanie parkingów, zarówno dla samochodów osobowych, jak i autobusów. Przy odbudowie stajni wykorzystane zostaną zachowane granitowe filary. Oczywiście kilka z nich trzeba będzie odtworzyć. W obiekcie zostanie utworzone główne wejście, za którym na parterze będzie można skorzystać z usług gastronomicznych. Na górze znajdzie się sala konferencyjna oraz łącznik z salą przeznaczoną do urządzania wystaw. Część budynku będzie przeznaczona pod ekspozycję ukazującą przyrodę Karkonoszy w pięciu piętrach roślinności. Planowane wystawy mają zawierać elementy wykorzystujące zmysły wzroku, słuchu i dotyku. Ze względu na oryginalną więźbę dachową ekspozycje będą organizowane tak, by nie przesłaniały zabytkowej konstrukcji.

I Nagrodę w konkursie na opracowanie koncepcji architektoniczno-rewitalizacyjnej Centrum Muzealno-Edukacyjnego Karkonoskiego Parku Narodowego - Pałac Sobieszów, zdobyła Pracownia Architektoniczna 1997 z Poznania

Etap III obejmie prace przy bursie (dawny budynek zarządcy), spichlerzu oraz zagospodarowaniu terenu. Odtworzony zostanie przejazd środkiem domu zarządcy. Parter bursy mieścić będzie trzy duże pracownie, w których będą prowadzone zajęcia z plastyki, malarstwa oraz prace w drewnie. Powstanie nieodzowne zaplecze socjalne. Góra będzie dostępna poprzez dwie klatki schodowe. Parter spichlerza to przestrzeń pod sklepy dla lokalnych wytwórców. Pierwsze piętro to część hotelowa - 60 miejsc noclegowych o podwyższonym standardzie. Dzięki temu zapleczu możliwe będzie przyjmowanie wycieczek autokarowych. Wyższe piętra zostaną wykorzystane tylko do organizacji wystaw stałych i czasowych. Ze względów praktycznych dostępne będą wyłącznie okresie wiosenno-jesiennym.

Całość realizacji poprzedza osiągnięcie tzw. stanu zerowego. Wyburzono niepotrzebne budynki, narosłe przez dziesięciolecia i uporządkowano teren.
Projektanci musieli poznać oczekiwania KPNu. Pierwsze projekty są i ciekawe, i zaskakujące. W większości wykorzystują multimedia, włącznie z modnymi ostatnio hologramami. Proponowane są nawet prezentacje zjawisk przyrodniczych. Pozwoli to na zetknięcie się z niezwykłymi zjawiskami występującymi na terenie Karkonoszy. Chodzi np. o widmo Brockenu czy ogni świętego Elma. W górach takie zjawiska występują niezwykle rzadko. W Sobieszowie będzie można zapoznać się z nimi na co dzień.

Do końca roku 2015 zakończą się wszelkie rozbiórki zbędnej substancji budowlanej. Po uzyskaniu zezwolenia na budowę rozpocznie się I etap realizacji. Jego koniec zaplanowano na r. 2016. Następny rok (2017) ma przynieść zakończenie etapu II, a III w roku 2018. Całość inwestycji powinna być gotowa pod koniec 2019 roku. Jak widać, to plan ambitny. Mogą się zdarzyć trudności wynikające, choćby z procedury przetargowej i odwoławczej. Wg autorów planu nie ma powinny mieć istotnego wpływu na końcowy termin.

Wizualizacja projektowa Pałacu w Sobieszowie przygotowana przez Pracownię Architektoniczną 1997

Po przedstawieniu zmian jakie czekają mieszkańców Sobieszowa rozgorzała dyskusja. Posypały się pod adresem Andrzeja Raja pytania i propozycje. W zasadzie wszystkie były sensowne i warte zainteresowania. Jedna z wielu dotyczyła kościółka św. Marcina, który nie leży na terenie inwestycyjnym i nie jest własnością Karkonoskiego Parku Narodowego. Dyrektor Raj wyjaśnił jednak, że jest porozumienie z Kościołem. Przewiduje, że pracownicy Centrum, dzięki bramie w murze oddzielającym plac kościelny, będą mogli wprowadzać do świątyni turystów.
Inne pytanie dotyczyło ekspozycji z okresu wojennego. Kolejne – okres działania w pałacu szkoły rolniczej. To kilkadziesiąt lat historii, związanej z życiorysem wielu ludzi. Na pewno absolwenci tej szkoły z chęcią odwiedziliby wystawę, a i sami podzieliliby się pamiątkami z tamtego okresu. Były także inne, drobniejsze postulaty.

Niestety planowane muzeum musi opierać się na przewodniej idei. Nie może zatem gromadzić materiałów dotyczących wszystkiego co w okolicy zasługuje na uwagę. Zarazem nie może odcinać się od przeszłości. Musi więc godzić rozmaite wątki historyczne i dowartościowywać rozmaite zjawiska. Ambicją autorów jest wszak stworzenie muzeum zupełnie innego od już istniejących. Centrum musi odpowiadać duchowi czasu, a nawet wybiegać w przyszłość. Wówczas będzie atrakcyjne i nietuzinkowe. Atutem jest dostępność komunikacyjna. Dotychczas istniejące ośrodki Parku nie mają takiej zalety. Do pałacu Schaffgotschów w Sobieszowie można dojechać korzystając z jeleniogórskiej komunikacji miejskiej. Dzięki temu planowany obiekt ma szansę by służyć społeczeństwu przez wiele lat. I niech się tak stanie.

Więcej wizualizacji przygotowanych przez Pracownię Architektoniczną 1997 znajdziecie na ich stronie internetowej: www.pa1997.pl .