Powojenna pocztówka z Gór Izerskich przedstawiająca schronisko PTTK „Na Stogu Izerskim” (źródło: domena publiczna)

W Niemczech nazwa Flinsberg występuje czterokrotnie, jako trzy ojkonimy i jeden oronim: dwie miejscowości w Bawarii, jedna w Turyngii oraz wzgórze (535 m n.p.m.) w Mainhardter Wald (część Lasu Szwabsko-Frankońskiego) na północy Badenii-Wirtembergii. Liczne na nim stanowiska krzemienia, kwarcu i innych skał krystalicznych oraz osadowych są chronione w rezerwacie przyrody. Czy i tam ukryto złoty posąg boga śmierci i życia, noszącego na barku lwa, skoro wzgórze zowie się Flinsberg?
W polskiej publicystyce krajoznawczej i we współczesnym piśmiennictwie internetowym napotkać można niekiedy negatywne oceny pod adresem Komisji Urzędowych Nazw Miejscowości, która mocą Zarządzenia Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z 7 maja 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości nadała Flinsbergowi nazwę Świeradów Zdrój (podówczas bez łącznika „-”). Wprowadzenie nazwy uświetniającej Św. Świerada – małopolskiego pustelnika i świętego Kościoła Katolickiego i mnie nastraja krytycznie. Ani, wbrew twierdzeniom Stanisława Srokowskiego²⁸ – przewodniczącego KUNM, eremita nie był w żaden sposób związany ze Śląskiem, a tym bardziej pograniczem śląsko-czesko-zagozdziańskim. Ani też nie pełnił misji chrystianizacyjnej i nie krzewił kultury zachodniej. Świeradów jest takim samym chrztem onomastycznym jak, dajmy na to Dzierżoniów, Kętrzyn, Giżycko, izerskie Orłowice itd.
Słusznie jednakże komisja nie zdecydowała się na lansowany przez niektórych regionalistów jako najwłaściwszy Lwiniec, bądź też przedkomisyjny Wieniec Zdrój (pierwsza polska, nieurzędowa nazwa Świeradowa). Żadna z tych nazw nie miała uzasadnienia. Z oczywistych powodów społecznych nie wchodziło też w grę pozostawienie nazwy niemieckiej. Szkoda jednak, że komisja, po wielokroć zupełnie trafnie dokonująca przekładów toponimicznych, nie zrobiła najprostszej rzeczy jaką powinna: zapomnieć o wszelkich bajaniach nt. Flinsa w XIX-wiecznej literaturze i prasie, a doszukać się rzeczywistego znaczenia słowa Flins, tj. krzemienia lub kwarcu.
Krzemieniec-Zdrój? Kwarców-Zdrój? Krzemienna Góra-Zdrój? Każda z nich byłaby nazwą historyczną i w pełni uzasadnioną dla kurortu u stóp gór bogatych w kwarc.

***

Referat ukazał się w okolicznościowej publikacji, 56 Ogólnopolski Zlot Sudeckich Przodowników Turystyki Górskiej. Stóg Izerski 13-15 października 2017 r., red. Krystyn Chudoba, Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze Delegatura Sudecka KTG ZG KTG Oddziału Wrocławskiego, Wrocław 2017, s. 29-40.

28) za: Zbigniew Mazur, Wspólne dziedzictwo?: ze studiów nad stosunkiem do spuścizny kulturowej na Ziemiach Zachodnich i Północnych, Instytut Zachodni, Poznań 2000, s. 311.↑

Pogrzeb świeradowskiego Flinsa do pobrania w formacie EPUB (~4,2 MB)

Czytasz jedną ze stron artykułu. Przeczytaj także pozostałe: