Wystawa "EuroArt" w belgijskim Tervouren pokazała, że izersko-karkonoska kolonia artystyczna nawiązuje do czasów świetności sprzed stu laty i zasługuje na porównanie do słynnego "Diabelskiego Torfowiska"

Katerina Kosack (1872-1945) - stawy w Śnieżnych Kotłach

W historii sztuki i literatury ważną rolę odgrywały wyjątkowe miejsca - kolonie artystyczne. Grupowali się w nich artyści czy pisarze, by móc czerpać twórcze inspiracje z szeroko pojmowanego krajobrazu, rozumianego tak w sensie geograficznym, jak i kulturowym. Koloniami stawały się nie tylko duże ośrodki akademickie, ale i małe miejscowości, położone na prowincji. Najbardziej znaną kolonią artystów połowy XIX wieku stało się podparyskie Barbizon, będące szkołą realistycznego malarstwa pejzażowego. W 1858 r. w miasteczku Kronenberg koło Frankfurtu nad Menem powstała, zbliżona do ośrodka francuskiego, kolonia malarzy-pejzażystów, zwana "niemieckim Barbizon". Z pejzażem drugiej połowy XIX wieku związana była również szkoła malarska w podmonachijskim Dachau, ośrodek w alpejskim Murnau, artyści z fryzyjskiej wyspy Sylt czy przeżywająca rozkwit na przełomie wieków kolonia artystyczna w podbremeńskim Worpswede, położona na skraju tajemniczego "Teufelsmoor" ("Diabelskiego Torfowiska"). Równolegle powstawały intelektualne kręgi naukowców, literatów i filozofów, wśród których najbardziej znanym był ośrodek w podberlińskim Friedrichshagen. Polskimi koloniami artystycznymi były Zakopane i Kazimierz nad Wisłą.

Artur Wasner (1887-1939) - wiosenny potok na tle panoramy Śnieżnych Kotłów

W Górach Izerskich i Karkonoszach takim miejscem stała się Szklarska Poręba, nazywana dla podkreślenia artystycznej rangi "śląskim Worpswede". Proces tworzenia się tutejszej kolonii artystów sięgał początków lat dziewięćdziesiątych końca XIX w., kiedy osiedli tutaj niemieccy pisarze - bracia Carl i Gerhart Hauptmann. Za nimi ściągnęło pod Szrenicę grono ich przyjaciół. Prawdopodobnie pierwszy raz określenie "kolonia artystów ze Szklarskiej Poręby Średniej" użyte zostało w lokalnej gazecie Schreiberhauer Wochenblatt z 8 sierpnia 1906 r. Nazwy tej użył historyk sztuki, który posiadał dom w Szklarskiej Porębie przy dzisiejszej ul. M. Kopernika 2, dr Alfred Koeppen - rektor i wykładowca berlińskiej Freie Hochschule.

Kolonia artystyczna w Szklarskiej Porębie miała własną specyfikę - mieszkali tutaj zarówno plastycy, jak też literaci i naukowcy, których łączyła fascynacja górskim pejzażem. Przybyli z różnych części Niemiec, niektórzy osiedli na stałe, inni przebywali czasowo, czy wręcz zatrzymywali się na krótko podczas podroży. Aktywna działalność tego środowiska dzieli się na etap trwający od końca XIX wieku do I wojny światowej. Z jej wybuchem nastąpiło pewne przytłumienie życia kulturalno-artystycznego, a etap ten zamknęła w 1921 r. śmierć Carla Hauptmanna.

Krzysztof Figielski

Stopniowa odbudowa kolonii artystów w Szklarskiej Porębie po I wojnie światowej nastąpiła dzięki napływowi artystów- malarzy, którzy utworzyli Bractwo Artystyczne św. Łukasza. Koniec lat dwudziestych i początek trzydziestych były okresem aktywnego życia kulturalnego pod Wysokim Kamieniem i Szrenicą. Powolne tłumienie działalności, aż do praktycznego jej zaniku przynoszą czasy reżimu hitlerowskiego. Znaczącą cezurą w działalności szklarskoporębskiej kolonii artystycznej był koniec II wojny światowej i wysiedlenie ludności niemieckiej z Gór Izerskich i Karkonoszy. Położyło to praktycznie kres działań tego środowiska, które jeszcze podjęło próbę reaktywacji dawnych tradycji w podalpejskim Wangen.

W 1946 r. w Szklarskiej Porębie zamieszkał literat Jan I. Sztaudynger, który namówił do przyjazdu i osiedlenia wybitnego malarza-symbolistę Wlastimila Hofmana. Pracę wznowiła huta szkła, do której przybyli znani projektanci: Henryk Albin Tomaszewski, Jan Owsiewski, a następnie Regina i Aleksander Puchałowie. Równocześnie działalność twórczą w różnych dziedzinach prowadzili: małżeństwo fotografów Jan i Janina Korpal, malarz Tadeusz Nodzyński, architekt Lidia Śniatycka-Olszewska, fotograf Tomasz Olszewski.

Teresa Kępowicz

Tradycje kolonii artystów w Szklarskiej Porębie podtrzymywane są twórczo do dziś. Na dłużej swoje miejsce nad Kamienną znaleźli twórcy średniego i młodszego pokolenia: grafik Krzysztof Figielski, rzeźbiarze Zbigniew Frączkiewicz, Krzysztof Korpal, Grzegorz Pawłowski i Maciej Wokan, malarze Beata Kornicka-Konecka, Janusz Konecki, Grażyna Tereszkiewicz, fotografowie Radosław Pelisiak i Zygmunt Trylański. Wywodzą się z różnych środowisk twórczych, uprawiają różne dziedziny sztuki, bywają niedoceniani czy osamotnieni, jednak łączy ich fascynacja wspaniałym krajobrazem.

Ostatnio życie artystyczne w Szklarskiej Porębie przybiera charakter bardziej zinstytucjonalizowany. Powstał Miejski Ośrodek Kultury, Sportu i Aktywności Lokalnej, a od kilku lat w Domu Carla i Gerharta Hauptmannów siedzibę znalazło środowisko skupione w Stowarzyszeniu "Nowy Młyn" Kolonia Artystyczna. Grupuje twórców zamieszkałych w Górach Izerskich i Karkonoszach. Dnia 5 listopada 2007 r. burmistrz Arkadiusz Wichniak podpisał z Jego Magnificencją Rektorem wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych prof. dr hab. Jackiem Szewczykiem umowę o współpracy, w ramach której odbywają się w mieście cykliczne plenery i wystawy prac wrocławskich studentów oraz pracowników uczelni. Jest to jedyna taka umowa w kraju zawarta pomiędzy samorządem lokalnym a wyższą uczelnią artystyczną.

Janusz Motylski

Bogumiła Twardowska-Rogacewicz

Nawiązując do tych tradycji w 2005 r. Szklarska Poręba, jako drugie po Kazimierzu nad Wisłą polskie miasto, została przyjęta do Europejskiej Federacji Kolonii Artystycznych "EuroArt". Jest to organizacja zrzeszająca europejskie ośrodki-kolonie artystyczne. "EuroArt" powstał w Brukseli pod patronatem Parlamentu Europejskiego w 1994 r. Do elitarnej organizacji należą miasta i grupy artystyczne z 21 krajów i państw europejskich: Francji, Holandii, Belgii, Niemiec, Finlandii, Szwecji, Danii, Norwegii, Szwajcarii, Włoch, Anglii, Austrii, Polski, Litwy, Węgry, Rumunii Grecji, Hiszpanii, Islandii, Irlandii i Rosji. Działają wspólnie, organizując między innymi tematyczne wystawy sztuki.

Okładka katalogu wystawy "Woda w sztuce"

W tym roku wystawa "EuroArtu" odbywała się pod hasłem "Water in de kunst" ("Woda w sztuce") w belgijskim Tervuren. Od 29 kwietnia do 19 czerwca w wystawie wzięło udział 28 różnych instytucji artystycznych, wśród nich polskie muzea z Kazimierza nad Wisłą i ze Szklarskiej Poręby. Zaprezentowano dzieła dawnych mistrzów oraz prace współczesnych artystów. Dobór wystawionych dzieł dla Szklarskiej Poręby nie był zadaniem łatwym. Leży przecież w górach, będących główną inspiracją dla twórców. Ujęta w temacie belgijskiej wystawy programowa woda nie dominuje w zachodniosudeckim krajobrazie. A mimo to udało się połączyć wodę z górami. Obraz Kateriny Kosack (1872-1945) przestawiający stawy w Śnieżnych Kotłach oraz Artura Wasnera (1887-1939) z wiosennym potokiem na tle panoramy Śnieżnych Kotłów przedstawiło Muzeum Karkonoskie. Zaprezentowane zostały również prace współczesnych karkonoskich artystów: Krzysztofa Figielskiego, Teresy Kępowicz, Janusza Motylskiego i Bogumiły Twardowskiej-Rogacewicz. Wszystkie poświęcone wodzie. Wystawa "EuroArtu" opatrzona została starannie wydanym, obszernym katalogiem, w którym zamieszczono reprodukcje prezentowanych prac z opisem historii izersko-karkonoskiej kolonii artystów. To promocja Szklarskiej Poręby w dziedzinie kultury na najwyższym europejskim poziomie. Belgijska wystawa w znaczącym stopniu przyczyni się do wypełnienia treścią hasła "Szklarska Poręba - kolonią artystów".